Έργα τέχνης και κατανόηση. Από μικρή ηλικία είχα δείξει ένα ενδιαφέρον για τις τέχνες. Πάσης φύσεως τέχνη. Λάτρευα τα μουσεία, τους αρχαιολογικούς χώρους, τις εκθέσεις. Οι καλύτερες βόλτες μου ήταν μέσα σε έναν χώρο μουσείου.
Γράφει η Μαρίνα Περπινάκη
Πήγαινα και ξαναπήγαινα. Καθόμουν με τις ώρες μπροστά στο ίδιο έκθεμα. Ξανά και ξανά. Και πάντα κάτι καινούργιο έβλεπα. Κάτι νέο μάθαινα. Κάτι άλλο ανακάλυπτα που αναιρούσε το προηγούμενο ή το πλούτιζε. Όταν αντικρίζουμε ένα έργο τέχνης σαφώς το εκτιμούμε, δεν βρίσκεται άλλωστε τυχαία σε έναν χώρο έκθεσης. Το ερώτημα είναι αν κατανοούμε αυτό που βλέπουμε. Μπορούμε να το καταλάβουμε; Γνωρίζουμε το νόημα και τον λόγο της ύπαρξής του;
Υπάρχουν έργα καθόλου πρόσφατα, όπως το πασίγνωστο έργο του Μιχαήλ Αγγέλου στην Καπέλα Σιστίνα. Στον δυτικό τοίχο υπάρχει η νωπογραφία με την τελική κρίση. Εκεί απεικονίζεται ο Άγιος Βαρθολομαίος που κρατάει το δέρας του (υπέστη το μαρτύριο του γδαρσίματος όσο βρισκόταν εν ζωή). Ένα έργο του 16ου αιώνα. Και όμως, σχετικά πρόσφατα ανακαλύφθηκε μετά από επίμονη παρατήρηση και συνεχή μελέτη από επαγγελματίες ότι δεν πρόκειται για το δέρας του Αγίου, αλλά για ένα μακάβριο πορτρέτο, πολύ καλά κρυμμένο, του ιδίου του καλλιτέχνη.
Πλήθος έργων σε όλους τους τομείς της τέχνης κρύβουν “μυστικά” που μόνο με συχνή και επίμονη μελέτη μπορείς να τα ανακαλύψεις. Και έχουν πράγματι μεγάλο ενδιαφέρον αυτά που έχουν να πουν είτε για το ίδιο το έργο, είτε για την εποχή που φιλοτεχνήθηκε, είτε πληροφορίες για τον ίδιο τον καλλιτέχνη.
Ένα ακόμα έργο από τον χώρο της ζωγραφικής είναι οι “Δεσποινίδες στις όχθες του Σηκουάνα” του Courbet. Εκ πρώτης όψεως βλέπουμε δυο γυναίκες με όμορφα ρούχα να ξεκουράζονται στην εξοχή. Το βλέπουμε σαν έργο, το θαυμάζουμε για την άρτια τεχνική του, προσπερνάμε και θαυμάζουμε το επόμενο. Κι όμως, δεν είναι αυτό που βλέπουμε με την πρώτη ματιά.
Με μια προσεκτική παρατήρηση θα δούμε πολλά παραπάνω. Τα οποία μας δίνουν πληροφορίες για την εποχή, μιας και ο Courbet έλεγε «Εγώ ζωγραφίζω την ιστορία». Τι εννοούσε; Δεν έκανε ιστορικούς πίνακες. Οι πίνακές του δεν είχαν ούτε μυθολογική ούτε αλληγορική διάσταση (η πλειοψηφία τους τουλάχιστον). Κι όμως ο Courbet ζωγράφιζε τη ζωή της εποχής του.
Αν μελετήσουμε λοιπόν καλά αυτόν τον πίνακα θα δούμε στο βάθος μια βάρκα με ένα αντρικό καπέλο, το οποίο υποδηλώνει την παρουσία εφήμερου συντρόφου. Η γυναίκα με το λευκό φόρεμα δεν φοράει φόρεμα, αλλά τα εσώρουχα της εποχής της. Κανένας κριτικός τέχνης της εποχής δεν τόλμησε να αναφερθεί σε αυτό. Είτε από άγνοια είτε από λόγους ευπρέπειας. Η γυναίκα που είναι ξαπλωμένη εμφανίζεται με λάγνο βλέμμα που μαρτυρά σεξουαλική ικανοποίηση.
Τι δείχνει λοιπόν ο Courbet; Παρουσιάζει στην πραγματικότητα δυο γυναίκες “ελευθέρων ηθών” που δεν διστάζουν να έχουν εφήμερους συντρόφους. Συντρόφους που είναι διατεθειμένοι να πληρώνουν για μια βόλτα με μια γυναικεία συντροφιά. Ο Courbet ενόχλησε με αυτό το έργο. Ενόχλησε που περισσότερο από το να τις ζωγράφιζε γυμνές. Όλο το σκηνικό αποπνέει μια διάχυτη σεξουαλικότητα, καλά κρυμμένη.
Αυτά δεν είναι φυσικά τα μόνα έργα που εκ πρώτης όψεως παρουσιάζουν κάτι άλλο από αυτό που θέλουν να πουν στην πραγματικότητα. Όχι μόνο στον χώρο της ζωγραφικής, αλλά και της γλυπτικής, της χαρακτικής, ακόμα και της αρχιτεκτονικής.
Το ζητούμενο δεν είναι απλά να δω ένα έργο τέχνης και να θαυμάσω την τεχνική του αρτιότητα (αυτό εξυπακούεται όταν μιλάμε για έργα μεγάλων καλλιτεχνών) αλλά τι θέλουν να μου πουν. Τα έργα τέχνης έχουν “φωνή”. Μιλάνε, και μιλάνε πολύ δυνατά – δεν μένει παρά να τους δώσουμε προσοχή και να τα “ακούσουμε”. Αυτά που θα μας πουν είναι πράγματι πολύ ενδιαφέροντα και σημαντικά, που μπορεί να σε κάνουν να δεις πράγματα που ίσως δεν σκέφτηκες. Να κατανοήσεις την εποχή. Τον καλλιτέχνη. Την ιστορία.
Επιμέλεια κείμενου: Ζωή Τσούρα
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
