Η Ρήγαινα είναι πρόσωπο της λαϊκής παράδοσης της Κύπρου. Το όνομά της αναφέρεται σε όλους τους θρύλους και τις παραδόσεις της νήσου.
Γράφει η Αγγελίνα Παπαθανασίου
H ονομασία Ρήγαινα χωρίς αμφιβολία είναι μεσαιωνική, από τον καιρό της Φραγκοκρατίας. Της εποχής δηλαδή, κατά την οποία η Κύπρος ήταν φράγκικο βασίλειο, οπότε είχε ρηγάδες και ρήγαινες. Ο λαός αυτούς τους ξένους μονάρχες ποτέ δεν τους ονόμασε Βασιλιάδες. Ούτε και στα χρονικά αναφέρονται ως βασιλιάδες και βασίλισσες. Αντίθετα, ονομάζονταν Ρήγες και Ρήγαινες, που ούτως ή άλλως σημαίνει βασιλιάδες και βασίλισσες.
Οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά της Ρήγαινας της Κύπρου ποικίλλουν. Άλλοτε καλόκαρδη, άλλοτε σκληρή και εκδικητική, άλλοτε μαχητική και αγωνίστρια, άλλοτε πάλι αδύναμη και απροστάτευτη. Συνήθως κατοικεί σε ψηλές κορφές ή αποτραβιέται σε απόμερες σπηλιές. Είναι όμως πάντοτε υπερβολικά όμορφη, υπερήφανη και ανεξιχνίαστη. Δεν έχει όνομα. Όλοι τη γνωρίζουν ως Ρήγαινα, βασίλισσα δηλαδή. Κατά κανόνα είναι πολύ πλούσια και έχει κρυμμένους θησαυρούς, που πολλοί προσπάθησαν στο παρελθόν να βρουν – αλλά μάταια.
Σε μερικούς θρύλους, η Ρήγαινα είναι ανύπαντρη και σμίγει με τον Διγενή. Σε άλλες περιπτώσεις τον αποκρούει και προσπαθεί να του ξεφύγει. Άλλοτε κάποιος Ρήγας κερδίζει την αγάπη της, άλλοτε αποτυγχάνει. Σε άλλες περιπτώσεις η Ρήγαινα είναι παντρεμένη και με παιδί/παιδιά. Άλλοτε πάλι είναι μόνη, αποφεύγει τον κόσμο κι αποσύρεται σε σπηλιές ή φαράγγια ή βουνοκορφές. Κι άλλοτε είναι ισχυρή, με δικό της στρατό που διοικεί η ίδια. Σε μερικές παραδόσεις η Ρήγαινα πεθαίνει. Σε άλλες, φεύγει με καράβι μακριά, εκτός Κύπρου, για να μην επιστρέψει ποτέ.
Σχετίζεται όχι μόνο με τον Διγενή, αλλά και με άλλα θρυλικά πρόσωπα. Πολλά μεσαιωνικά κτήρια αποδίδονται στη Ρήγαινα, όπως και ονομασίες χωριών.
Στη Ρήγαινα αποδίδονται και τα κάστρα του Πενταδάκτυλου, Άγιος Ιλαρίωνας, Καντάρας και το Βουφαβέντο.
Σύμφωνα με την παράδοση, το χτίσιμο του κάστρου του Αγ. Ιλαρίωνα επέβλεπε η ίδια η Ρήγαινα. Καθισμένη πάνω σ’ έναν ψηλό βράχο, παρακολουθούσε τους σκλάβους που μετέφεραν τα υλικά. Από τα χαράματα ως το βράδυ δεν μπορούσαν να πάρουν ανάσα. Τους έμπηγε τις φωνές, κι ας δούλευαν χωρίς να πληρώνονται.
Όταν τέλειωσε το χτίσιμο, η άκαρδη Ρήγαινα πήγε και κάθισε σ’ ένα πελώριο δωμάτιο που βρισκόταν στη δυτική πλευρά του κάστρου. Το παράθυρο του δωματίου αυτού άνοιγε σ’ έναν θεόρατο γκρεμό. Στην πόρτα του δωματίου έβαλε στρατιώτες με διαταγή να φωνάζουν έναν έναν τους εργάτες να μπαίνουν μέσα τάχα για «μπαξίσι». Κανένας δεν γύριζε πίσω. Η άκαρδη Ρήγαινα είχε δίπλα της στρατιώτες που τους πρόσταξε και έριχναν τους εργάτες από το παράθυρο στον τεράστιο εκείνο γκρεμό. Έτσι τους θανάτωσε όλους, γιατί δεν ήθελε να βγει κανένας απ’ αυτούς έξω ζωντανός και να προδώσει το σχέδιο και τις κρυψώνες του κάστρου.
Στο Τρίκωμο η τοπική παράδοση λέει ότι εκεί έκρυψε η Ρήγαινα τον θησαυρό της για να μην πέσει στα χέρια των εχθρών. Η ίδια παράδοση για τον θησαυρό της Ρήγαινας επικρατεί και στα Ανώγυρα, όπου έσκαψε λάκκο μεγάλο, τόσο μεγάλο, ώστε μέσα έπεσε ο γιος της και χάθηκε. Στον Άρωνα, ο θρύλος λέει ότι κάποτε θέριζε τα χωράφια της αλλά δεν είχε προλάβει να αποθηκεύσει τη συγκομιδή όταν φάνηκε ο εχθρός – η Ρήγαινα τότε παρακάλεσε τον Θεό και έκανε σωρούς με πέτρες τις στοίβες άχυρο. Έτσι αποδίδει η λαϊκή παράδοση τους τρεις λόφους της περιοχής.
Πηγές: https://monogoneis.org/
