Η αριστερόχειρη γυναίκα του Peter Handke. Χειμώνας. Βαρύς, δυνατός. Απόγευμα. Ο ουρανός έχει σκοτεινιάσει και κάνει κρύο. Πολύ κρύο. Έχει και χιόνια. Η Μαριάννε κάθεται στο κίτρινο φως που πέφτει απ’ έξω, στο παράθυρο του καθιστικού της. Ζει σε ένα συγκρότημα από μπανγκαλόους, στην πλαγιά ενός βουνού. Μακριά από πολυκοσμίες, αστικούς θορύβους και πολυάσχολα πλήθη απρόσωπων ανθρώπων. Δίπλα της, ο οχτάχρονος γιος της γράφει μια σχολική έκθεση.
Προσωπική άποψη: Παντελής Μαυρομμάτης
Ο μικρός Στέφαν δείχνει απορροφημένος με την εργασία του. Πού και πού σταματάει και κοιτάζει κι αυτός έξω από το παράθυρο, προσπαθώντας να συναντήσει το βλέμμα της μητέρας του. Έπειτα συνεχίζει πιο δραστήρια. Η Μαριάννε είναι γυρισμένη και δεν τον βλέπει. Αισθάνεται όμως την κάθε του κίνηση.
Κάποια στιγμή ο Στέφαν τελειώνει την έκθεση. Περιχαρής τη διαβάζει δυνατά, για να ακούσει και η μητέρα του:
«Πώς φαντάζομαι μια πιο όμορφη ζωή: Δε θέλω να κάνει ούτε ζέστη ούτε κρύο. Να φυσάει πάντα ένας ζεστός αέρας. Πού και πού επιθυμώ μια καταιγίδα, που ν’ αναγκάζεται κανείς να κουλουριάζεται κάτω.»
Με το που τελειώνει την απαγγελία του, η Μαριάννε σηκώνεται. Κοιτάζει τα έλατα, έξω από το παράθυρο και τα θαυμάζει για πολλοστή φορά. Είναι εντυπωσιακά. Πίσω τους βρίσκεται μια απέραντη πεδιάδα, η οποία όμως τώρα δε φαίνεται.
Ο μικρός πλησιάζει τη Μαριάννε και οι δυο τους, μάνα και γιος, θαυμάζουν παρέα την υπέροχη θέα που απλώνεται μπροστά τους. Συζητάνε, γελάνε, απολαμβάνουν τις στιγμές, κουρασμένοι όμως και οι δύο. Στο τέλος αγκαλιάζει ο ένας τον άλλο και η χαρά τους γίνεται ακόμα μεγαλύτερη.
Ξέρουν ότι έχουν ο ένας τον άλλον.
Τη νύχτα, ξαπλωμένη ανάσκελα στο κρεβάτι, η Μαριάννε άνοιξε ξαφνικά τα μάτια της διάπλατα. Απόλυτη ησυχία. Έτρεξε στο παράθυρο και το άνοιξε. Αλλά τη σιωπή την έσπαζε μόνο μια συνεχής βοή. Πήγε στο δωμάτιο του παιδιού με την κουβέρτα της στο χέρι και ξάπλωσε χάμω, δίπλα στο κρεβάτι του.
Κάπως έτσι, με αυτή την απλή και συνάμα ιδιαίτερα τρυφερή σκηνή, ξεκινάει η νουβέλα Η αριστερόχειρη Γυναίκα, του αυστριακού, νομπελίστα συγγραφέα Peter Handke. Το βιβλίο περιγράφει τα βιώματα αυτής της δυναμικής και αξιαγάπητης γυναίκας, της Μαριάννε, σε μια φάση της ζωής της που δεν της πήγαιναν όλα μέλι γάλα. Για την ακρίβεια, μόλις τώρα ξεκινάνε τα δύσκολα, όταν οι συγκυρίες την αναγκάζουν να διώξει τον σύζυγό της από το σπίτι.
«Και τώρα τι θα κάνεις;»
«Θα κάθομαι στο δωμάτιο και δε θα ξέρω τι θα κάνω.»
«Έχεις σκεφτεί πώς θα ζήσετε εσείς οι δύο;»
«Όχι. Αλλά θα ήθελα πολύ να αρχίσω από τις μεταφράσεις.»
Πρώτο μέλημα της Μαριάννε είναι να βρει δουλειά. Παλιότερα εργαζόταν σε κάποιον εκδοτικό οίκο. Τώρα είχε φτάσει η ώρα να ξανακυνηγήσει αυτή τη δουλειά. Επικοινωνεί με τον εκδότη της και του ζητάει να επανέλθει στη δούλεψή του. «Θα δουλεύω και νύχτα» του λέει, προκειμένου να φανεί ακόμα πιο πειστική. Τελικά τον πείθει και ξεκινάει ξανά τις μεταφράσεις.
Όμως δεν είναι ο εκδοτικός η μόνη της έννοια. Πλέον πρέπει να φροντίσει για όλα μόνη της. Για το σπίτι, για το σπλάχνο της, για την ίδια, για τα πάντα. Μοιραία, οι αντοχές της δεν κρατάνε για πολύ, ειδικά όταν ξεκινήσει τα ξενύχτια για να τα προλάβει όλα. Σύντομα αρχίζει να καταρρέει. Ψυχολογικά κυρίως, αλλά και σωματικά.
Φτάνουν κάποιες στιγμές που οι πόνοι μέσα της γίνονται δυσβάσταχτοι. Το κλάμα της, τις νύχτες που ο μικρός κοιμάται, δείχνει να είναι κάπως εξιλεωτικό. Όμως αυτό δεν αρκεί. Το μόνο που καταφέρνει είναι να πνίγει τις στενοχώριες στα δάκρυά της. Μόλις αυτά εξατμιστούν, η επιβίωσή της απλώς γυρίζει σελίδα.
Αρχίζει να βγαίνει τα βράδια και να περπατάει μόνη της στους δρόμους, παρατηρώντας τους λιγοστούς κατοίκους που δεν κοιμούνται. Παρεμπιπτόντως, κάπου εδώ θυμήθηκα το αγαπημένο μου διήγημα του Edgar Alan Poe, “Ο Άνθρωπος του Πλήθους”. Διασχίζει λυπημένη τα σοκάκια και τα μονοπάτια, μέχρι τη στιγμή που θα επιστρέψει στο σπίτι της και θα συνεχίσει τις μεταφράσεις για λογαριασμό του εκδοτικού.
Ή θα ξανακλάψει.
Προδόθηκες, αριστερόχειρη!
ή ήθελες να μου δώσεις κάποιο σήμα;
θα ‘θελα να σε δω ανάμεσα σε χίλιους
άλλους
Επιτέλους μόνη
Κι εσύ θα δεις ΕΜΕΝΑ ανάμεσα σε χίλιους
άλλους
Κι έτσι θα ‘ρθουμε επιτέλους κοντά
ο ένας στον άλλον…
Το βιβλίο Η αριστερόχειρη Γυναίκα δεν διεκδικεί σε καμία περίπτωση δάφνες έντονης πλοκής, δυνατών σκηνών ή απρόβλεπτων ανατροπών. Είναι μια ιστορία που μου θύμισε έντονα τους στοχασμούς των ιστοριών του Albert Camus και που στόχο έχει να μας παρουσιάσει και να αναδείξει μια μερίδα γυναικών, στις οποίες η σημερινή κοινωνία έχει την τάση να κρεμάει την αόρατη πινακίδα της αποτυχημένης γυναίκας.
Είναι οι γυναίκες εκείνες που η ζωή τις υποχρεώνει να ανταπεξέλθουν σε πολλούς μαζί ρόλους. Της μητέρας, της νοικοκυράς, της εργαζόμενης, της γυναίκας. Είναι οι γυναίκες που εξακολουθούν να μάχονται κατά της πατριαρχίας και της φαλλοκρατίας. Είναι οι γυναίκες που, δίχως να φταίνε, πληρώνουν το στραβοξύπνημα της μοίρας τους. Είναι οι γυναίκες που κάποιος τις καταράστηκε να πληρώνουν μονίμως για τα λάθη άλλων. Είναι οι γυναίκες που την ημέρα φοράνε το προσωπείο της χαράς και μόλις σκοτεινιάσει το βγάζουν, για να σκουπίσουν τα δάκρυά τους. Είναι οι γυναίκες που θυσιάζουν την ίδια τους τη ζωή, για χάρη του παιδιού της.
Είναι οι γυναίκες που ΚΑΘΕ άνθρωπος πρέπει να σέβεται περισσότερο και από τη ζωή του.
Είναι οι γυναίκες εκείνες, που προσωπικά αποκαλώ ήρωες της ζωής.
«Αχ, εσείς οι γυναίκες, με τη μίζερη λογική σας! Με τη βάναυση κατανόηση για όλους και όλα! Και ποτέ δε βαριόσαστε, άχρηστες όπως είσαστε! Τεμπελιάζετε ενθουσιασμένες και περνάτε τον καιρό σας. Ξέρεις γιατί δεν πρόκειται να προκόψετε ποτέ; Γιατί δε μεθάτε ποτέ μόνες σας!»
Οι σκηνές του βιβλίου που ξεχώρισα είναι αρκετές. Θα αναφερθώ συνοπτικά μόνο δύο από αυτές, προκειμένου τις υπόλοιπες να τις ανακαλύψει ο αναγνώστης. Η πρώτη ήταν η σκηνή όπου η Μαριάννε, παρότι είναι κομμάτια από την κούραση, κάθεται το βράδυ να δει μια ταινία με τον συμπαθέστατο γιο της, προκειμένου να μην του χαλάσει το χατίρι. Δεν περνάει πολλή ώρα και η νύστα δείχνει να την κερδίζει κατά κράτος. Γέρνει στον ώμο του παιδιού της και αποκοιμιέται εκεί. Ο μικρός δεν αντιδράει καθόλου. Κάθε άλλο, το απολαμβάνει. Λατρεύει τη στιγμή. Λατρεύει τη μητέρα του.
Η δεύτερη σκηνή είναι όταν οι δυο τους μπαίνουν στην μπανιέρα για να παίξουν. Το νερό είναι καυτό. Ξέρουν ότι σε λίγο θα γίνουν σαν βραστές πατάτες, όμως αυτό δεν τους νοιάζει. Ξαπλώνουν, κλείνουν τα μάτια και αρχίζουν να συζητάνε.
«Δεν θα ‘θελα να είμαι ευτυχισμένη. Φοβάμαι την ευτυχία. Νομίζω ότι δε θα μπορούσα ν’ αντέξω, εδώ στο κεφάλι. Θα τρελαινόμουν για πάντα ή θα πέθαινα».
Αν κάποιος αναζητάει την ένταση και την πρωτοτυπία της γραφής, ας το προσπεράσει. Το συγκεκριμένο ανάγνωσμα δεν ενδείκνυται για κάτι τέτοιο. Όποιος όμως επιθυμεί να δει μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου λίγη ανθρωπιά, αυτή που έχει πάψει προ πολλού να μας διδάσκει η κοινωνία, τότε δεν έχει παρά να το αναζητήσει. Και μόλις το τελειώσει θα συνειδητοποιήσει ότι οι άγγελοι δεν κατοικούν μονάχα στον ουρανό. Βρίσκονται και ανάμεσά μας. Αυτοί είναι και οι καλύτεροι.
Και είναι γλυκύτατοι!
Κρατούν ένα παιδί απ’ το χέρι.
Μέρα-νύχτα.
Ειδικά τις νύχτες.
Όταν εκείνο είναι έτοιμο να αποκοιμηθεί.
Για να συνεχίσει μετά η μητέρα του την εργασία της.
Μέχρι όσο αντέξει.
Για εκείνον πάνω απ’ όλα…
Αλήθεια, υπάρχει ακόμα αγάπη!
Περίληψη: Αριστερόχειρη γυναίκα σημαίνει στην κυριολεξία αδέξια γυναίκα. Και η Μαριάννε, η ηρωίδα της νουβέλας του Χάντκε, ζώντας τη ζωή μιας μοντέρνας γυναίκας ως προς το ντεκόρ και συγχρόνως τη ζωή μιας παραδοσιακής γυναίκας μέσα στην επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα, γίνεται η αριστερόχειρη, η αδέξια γυναίκα, μια γυναίκα που παίρνει ανεξήγητες αποφάσεις και επιτελεί ανεξήγητες κινήσεις. Ξαφνικά και χωρίς φανερή αιτία διώχνει τον άνδρα της, και προσπαθεί να ζήσει τον πρώτο ρόλο -ελλείψει δεύτερου. Μέσα στη μοναξιά της, χωρίς σύζυγο να τον φροντίζει και με παραμελημένο το παιδί της, δηλαδή χωρίς τις “έλκουσες δυνάμεις” που την κάνουν δορυφόρο άλλων, προσπαθεί να ανακαλύψει τον εαυτό της και να δει τα πράγματα γύρω της. Η νουβέλα του Πέτερ Χάντκε μοιάζει να ανήκει σε μια περασμένη “φεμινιστική” εποχή, σήμερα η λέξη φεμινισμός ακούγεται σαν βρισιά, αν και είναι αμφίβολο ότι ο Χάντκε την έγραψε για να προασπίσει τις γυναίκες. Η αριστερόχειρη γυναίκα μπορεί να διαβαστεί και από την πλευρά του εγκαταλειμμένου άντρα. Ο Χάντκε αποφεύγει να χωρίσει τα φύλα σε καλούς και κακούς, σε θύτες και θύματα. Σιγά σιγά, μέσα σ αυτό το σύντομο βιβλίο θα δοθούν υπαινικτικά κάποιες εξηγήσεις γι’ αυτές τις “παράλογες” αποφάσεις, γι’ αυτές τις ασυνάρτητες κινήσεις.
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Η αριστερόχειρη Γυναίκα (Die linkshändige Frau)
Συγγραφέας: Peter Handke
Εκδόσεις: Ανοιχτή γωνία (εξαντλημένο)
Σελίδες: 125
ISBN: 2220001156973
Ημερομηνία έκδοσης: Θεσ/νίκη, 1976
