Σήμερα φιλοξενούμε τον συγγραφέα και ποιητή Μιχάλη Κατράκη, με αφορμή την κυκλοφορία της πρώτης ποιητικής του συλλογής, με τίτλο «Αποθερισμός», από τις Εκδόσεις Συρτάρι.
Συνέντευξη
Ρωτάει η Αγγελίνα Παπαθανασίου
Καλησπέρα. Ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη που μας παραχωρείτε. Συστηθήκατε στο αναγνωστικό κοινό μέσα από τον πεζό λόγο. Πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε η πρώτη σας ποιητική συλλογή. Η σχέση σας με την ποίηση πότε άρχισε;
Μ.Κ.: Εγώ σας ευχαριστώ για τον χρόνο και την ευκαιρία να συνομιλήσουμε για την ποίηση. Αν θέλω να είμαι απόλυτα ειλικρινής, η σχέση μου με την ποίηση ξεκινάει με έναν σχεδόν επιβεβλημένο «ποιητικό» διαγωνισμό που διοργάνωσε η δασκάλα μας, όταν ήμασταν στην Τετάρτη Δημοτικού. Είχαμε την υποχρέωση να γράψουμε ο καθένας ένα ποίημα και να το παρουσιάσουμε στην τάξη. Έπειτα, ψηφίσαμε το αγαπημένο μας (προφανώς, δεν επιτρεπόταν να ψηφίσουμε τον εαυτό μας κι άλλωστε σχεδόν ποτέ το αγαπημένο ποίημα ενός δημιουργού δεν συμβαίνει να είναι ένα που έγραψε ο ίδιος) και το νικητήριο ποίημα θα κέρδιζε ένα αντίτυπο του «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα».
Δεν κέρδισα το αντίτυπο (είχα γράψει ένα ποίημα με τον τίτλο «Άνοιξη»· κέρδισαν τα «Βατραχάκια» της Αγγελικής), αλλά η δασκάλα μας είπε πως το δικό μου ήταν το αγαπημένο της. Ήμουν πανευτυχής. Από ό,τι φαίνεται, στην ποίηση, δεν μετράνε και πολύ τα βραβεία. Όσο αστεία ή χαριτωμένη κι αν ακούγεται αυτή η μικρή ιστορία, στην πραγματικότητα ήταν η θεμελίωση της ποίησης ως μέσο έκφρασης και (αποκωδικο)ποίησης του κόσμου, τουλάχιστον για εμένα. Η σπορά, που λέμε. Στην εφηβεία οι μελοποιήσεις του Καββαδία με τράβηξαν στις σελίδες των βιβλίων (δεν θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά, μεγάλωσα σε ναυτική οικογένεια, πολλές αναχωρήσεις για να μη βρεθεί ο στίχος που θα τις χωρέσει), σύντομα ήρθε ο Βρεττάκος, ο Καρυωτάκης και η τρυφερότητα του Καβάφη, ο σπαραγμός του «Επιταφίου». Τα υπόλοιπα έφτασαν σαν κύμα.
Η αλήθεια είναι ότι αναζήτησα την ερμηνεία της λέξης «Αποθερισμός» αλλά δεν βρήκα κάποια απάντηση. Τι είναι λοιπόν ο αποθερισμός για σας;
Μ.Κ.: Ο τίτλος προέρχεται από το ποίημα «Αποθερίζοντας» του Νικηφόρου Βρεττάκου, μα όταν τιτλοφόρησα τη συλλογή δεν το γνώριζα συνειδητά. Βλέπετε, τη συλλογή «Συνάντηση με τη θάλασσα» του Βρεττάκου τη διάβασα όταν ήμουν 16 χρονών και δεν επέστρεψα σε αυτή παρά 25 χρόνια αργότερα και μάλιστα τυχαία, ανατρέχοντας στη βιβλιοθήκη μου. Το ποίημα όμως είχε «σταθεί» μέσα μου και μετασχημάτιζε την αλήθεια μου, την αντίληψή μου. Έτσι, έπλασε τη λέξη «αποθερισμός» -η οποία, όπως είπατε, δεν απαντάται στα περισσότερα λεξικά- και της έδωσε το νόημα του απολογισμού ή, ακόμα καλύτερα, της διαδικασίας του απολογισμού, του σταδίου, δηλαδή, κατά το οποίο συλλέγουμε τους καρπούς περισσότερο παρά της κατανάλωσής τους. Όποιοι κι αν είναι αυτοί οι καρποί.
Τα ποιήματά σας δημιουργούν στους αναγνώστες εικόνες ελευθερίας και ξεγνοιασιάς από καλοκαιρινές διακοπές γεμάτες χρώματα, γεύσεις και αρώματα. Κρατάτε λίγο καλοκαίρι ακόμη και στη μέση του χειμώνα; Τι είναι αυτό που σας γαληνεύει σε δύσκολες στιγμές;
Μ.Κ.: Κυριολεκτώντας, να αναφέρω εδώ πως το καλοκαίρι είναι μία εποχή που με βασανίζει τρομερά. Είμαι ταγμένος στον χειμώνα, τον βοριά και την ομίχλη. Μου προκάλεσε μεγάλη εντύπωση η συγκρότηση αυτής της συλλογής. Διαβάζοντάς την, είδα έναν λάτρη του θέρους, μία αήττητη εικονογραφία του μεσογειακού τοπίου και των στιγμιότυπων εκείνων στα οποία συχνά προσδίδουμε υπερβατικές ιδιότητες. Κάποιον Φλεβάρη πριν μερικά χρόνια, σημείωσα «προσπαθώντας να διασχίσω τον χειμώνα, πίσω μου σκορπούσα καλοκαίρια» κι έπειτα ξανά «θα ζούσα εύκολα ολόκληρους χειμώνες με τις επαναλήψεις ενός καλοκαιριού σου». Οι στίχοι αυτοί δεν βρήκαν τη θέση τους στη συλλογή μα κάνουν ξεκάθαρο πως δεν μιλάμε για το ημερολογιακό καλοκαίρι, έτσι δεν είναι;
Και για να απαντήσω και στο δεύτερο ερώτημά σας, τίποτα δεν με γαληνεύει σε δύσκολες στιγμές. Η γαλήνη κατοικεί στην ευδαιμονία των περιστάσεων. Συνήθως έρχεται όταν η δοκιμασία βρίσκεται πίσω, τόσο πίσω, ώστε να φαίνεται αμυδρά ως μικροσκοπική κηλίδα που να μπορεί να χωρέσει σε στίχους.
Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, οι ποιητές και οι συγγραφείς είναι περισσότεροι από τους αναγνώστες. Η εκδοτική παραγωγή είναι τεράστια σε σχέση με το μικρό αναγνωστικό κοινό. Τα περισσότερα βιβλία είναι αυτοέκδοση ή συνέκδοση με έλλειψη επιμέλειας, κείμενα που δεν έχουν να πουν τίποτα στους αναγνώστες. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον του βιβλίου στη χώρα μας;
Μ.Κ.: Προσωπικά δεν θεωρώ πως η αυτοέκδοση είναι η κατάλληλη μεθοδολογία για να δώσω ένα δικό μου έργο στο κοινό. Θεωρώ την εμπιστοσύνη του εκδότη ουσιαστική και ως ένα πρώτο σημείο «ελέγχου» ποιότητας, αφού εμπλέκει μία υψηλή επένδυση και ένα επιχειρηματικό ρίσκο που στη συνείδησή μου, πιστοποιεί αν μη τι άλλο την εμπορική αξία των γραπτών μου. Ωστόσο, δεν είναι μία διαδικασία που με βρίσκει απόλυτα αντίθετο. Χωρίς την αυτοέκδοση, δεν θα είχαμε στα χέρια μας αριστουργήματα (το «Μαραμπού» είναι ένα από αυτά). Πιστεύω όμως πως καθώς το μορφωτικό επίπεδο έχει ανέβει (ευτυχώς) τρομερά μέσα στα τελευταία 90 χρόνια, από την αυτοέκδοση του Καββαδία έως τώρα, ο γενικός πληθυσμός έχει κατακτήσει το δώρο των γραμμάτων, και με αυτό το εφόδιο, συχνά οι άνθρωποι μπερδεύουν την ικανότητα της γραφής με την ικανότητα της συγγραφής. Οπότε, ο κλάδος των εκδόσεων θα πρέπει να ορίσει «φίλτρα» για τη διαλογή των κειμένων που φτάνουν τελικά στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Υπάρχουν εκδότες που παρά το ότι δουλεύουν με το σύστημα της αυτοέκδοσης ή της συνέκδοσης, διατηρούν εξαιρετικά υψηλή επιλεκτικότητα.
Δεν έχουμε επαρκή στοιχεία και στατιστικές από έναν επίσημο φορέα για να μπορέσω να πω αν είμαι αισιόδοξος για το μέλλον του βιβλίου στη χώρα. Το μόνο στο οποίο μπορώ να ελπίζω είναι η προώθηση της φιλαναγνωσίας. Να φτιάξουμε, δηλαδή, πρώτα αναγνώστες κι έπειτα συγγραφείς. Προσωπικά θεωρώ απαράδεκτο να εκδίδει λογοτεχνία ο οποιοσδήποτε δεν διαβάζει τουλάχιστον 50 βιβλία τον χρόνο. Ακούγονται πολλά, αλλά δεν είναι πάνω από ένα βιβλίο την εβδομάδα.
Διαβάστε την άποψή μας για το βιβλίο: Αποθερισμός
Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς ή ποιητές;
Μ.Κ.: Είναι πολλοί, υπερβολικά πολλοί. Μα αν πρέπει να φτάσουμε σε ονόματα, η τρυφερότητα του Λειβαδίτη είναι καθηλωτική, η τραχιά απογοήτευση του Μπουκόφσκι (στην ποίηση, κυρίως) κόβει την ανάσα, ο Κάρβερ ξέρει να καρφώνει την ιστορία όπως κανένας, ο Καραγάτσης και ο Σαμαράκης δουλεύουν το διήγημα δεξιοτεχνικά, σεμιναριακά, στους σύγχρονους η Μπουραζοπούλου έχει φοβερή μελωδικότητα αλλά κυρίως ασύλληπτη πλοκή, και ο μακροπερίοδος λόγος της Φερνάντα Μελτσόρ είναι αξεπέραστος. Μπορώ να συνεχίσω για πολύ ακόμα. Αλλά πάρα πολύ!
Τι να περιμένουμε στη συνέχεια από σας; Ποίηση ή πεζογραφία;
Μ.Κ.: Ο Αποθερισμός είναι μέρος ενός πρώτου ποιητικού κύκλου που αποτελείται από 4 ποιητικές συλλογές. Στοχεύουμε, αν όλα πάνε καλά και σταθεί το εγχείρημα και εμπορικά, να ολοκληρώσουμε αυτό τον πρώτο κύκλο με τις Εκδόσεις Συρτάρι που αγκάλιασαν αυτά τα ποιήματα από την πρώτη στιγμή, πριν ακόμη τα αγκαλιάσω καλά καλά και εγώ ο ίδιος. Υπάρχει, ωστόσο, μία νουβέλα που ολοκληρώθηκε πριν έναν χρόνο και θα ήθελα να δω στα χέρια των αναγνωστών πριν ολοκληρωθεί ο ποιητικός κύκλος.
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη συνέντευξη, θα θέλατε να πείτε κάτι στους αναγνώστες μας;
Μ.Κ.: Ας το πούμε με ένα ποίημα από τον Αποθερισμό.
«Καλοκαιρινό ανάγνωσμα»
Ηδονοβλεπτικά τελείως,
να διαβάζετε, κορίτσια,
στην παραλία.
Το βλέμμα μαγνητίζει
όχι η άμμος πάνω στη ράχη σας,
τα λιτά μαλλιά στους ώμους
τα σημάδια του αλατιού στον λαιμό
το σταρένιο δέρμα
το λευκό σημάδι στο στήθος
ή το βραχιόλι με τα κοχύλια
στους γυμνούς σας αστραγάλους
αλλά οι σελίδες
που κρατάτε στο χέρι.
Εκείνες είναι που μαρτυρούν
ένα κρεβάτι γεμάτο φαντασία.
Να διαβάζετε, κορίτσια.
Προφανώς, κορίτσια, αγόρια, δεν έχει διαφορά. Να διαβάζετε.
Σας ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο σας. Καλή δημιουργική συνέχεια.
Επιμέλεια: Ζωή Τσούρα
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
