Τα νιάτα. Ο Joseph Conrad είναι ένας από τους πολύ αγαπημένους μου συγγραφείς, όσο κι αν δεν ανήκει στη λατρεμένη μου λογοτεχνία τρόμου. Προσωπικά τον αποκαλώ Καββαδία της Πολωνίας (Αγγλο-Πολωνός ήταν για την ακρίβεια – γεννήθηκε στην Πολωνία το 1857, και λίγο αφότου ενηλικιώθηκε, απέκτησε την αγγλική υπηκοότητα, έχοντας ήδη ταξιδέψει για μερικά χρόνια ως ναυτικός με βρετανικά πλοία).
Προσωπική άποψη: Παντελής Μαυρομμάτης
Οι ιστορίες του με σαγήνευσαν από το πρώτο του βιβλίο που διάβασα κάποτε, το όποιο ήταν Η Καρδιά του Σκότους (σε αυτό βασίστηκε και η αριστουργηματική ταινία του εμβληματικού F.F. Coppola, Αποκάλυψη Τώρα). Σε όλα του τα βιβλία, το κυρίαρχο στοιχείο είναι η θάλασσα. Η βασική διαφορά του βιβλίου “Τα νιάτα” από τα υπόλοιπα, τουλάχιστον όσα έχω διαβάσει, είναι ότι η εν λόγω ιστορία βασίζεται εξ ολοκλήρου σε προσωπική εμπειρία του συγγραφέα.
Βρισκόμαστε κάπου στο 1880 μ.Χ. Ένα μαονένιο τραπέζι, πάνω στο οποίο βρίσκεται μια μπουκάλα με κόκκινο κρασί και μερικά κρασοπότηρα. Γύρω από το τραπέζι κάθονται πέντε άντρες. Ο Μάρλοου, ένας εξ αυτών, διηγείται την ιστορία του, η οποία θα μας κρατήσει συντροφιά μέχρι το εκπληκτικό φινάλε του βιβλίου.
Ο Μάρλοου, λοιπόν, ετοιμάζεται για το πρώτο του ταξίδι στην Ανατολή, δεύτερο ως αξιωματικός. Ήταν είκοσι δύο χρονών όταν μπάρκαρε για πρώτη φορά. Με το που του έγινε η σχετική πρόταση, την αποδέχθηκε κατευθείαν. Η θέση ευθύνης που του προτάθηκε ήταν ιδιαίτερα τιμητική για να την αρνηθεί. Αυτή έμελλε να είναι και η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής του. Μόνο που η συνέχεια δεν έκρυβε τις χαρές που ονειρευόταν.
Η Ιουδαία, το ατμόπλοιο με το οποίο ο πρωταγωνιστής ξεκινάει το ταξίδι του, είναι ένα σαπιοκάραβο που παρέμενε παρατημένο για πολύ καιρό. Για αρχή θα πρέπει να φορτώσουν κάρβουνο σε κάποιο λιμάνι του Βορρά και κατόπιν να το πάνε στην Μπανγκόκ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο συγγραφέας, «(ο Μάρλοου) ήταν σαν να μετακόμιζε από ένα παλάτι σε ένα χαμόσπιτο».
«Ιουδαία, Λονδίνο. Πράξε ή Πέθανε»
(επιγραφή γραμμένη στην πρύμνη του ποταμόπλοιου)
Το πλήρωμα του πλοίου αποτελείται από ανθρώπους κάθε ηλικίας. Όλοι τους όμως έχουν ένα κοινό. Είναι άνθρωποι του μόχθου. Ο εξηντάχρονος καπετάνιος, τον οποίο στην πορεία αγάπησα πολύ, ο υποπλοίαρχος με τη μακριά γενειάδα, ο πλοηγός που δεν κοιμόταν ποτέ από την αγωνία και το άγχος, ο νεαρός μαραγκός και οι υπόλοιποι, τους συμπαθείς κατευθείαν. Δίχως να τους βλέπεις, ξέρεις πως τα μάτια τους έχουν την έκφραση της ειλικρίνειας που μερικοί λαϊκοί άνθρωποι διατηρούν ως το τέλος της ζωής τους, γιατί διαθέτουν ένα σπάνιο χάρισμα: την απλότητα της καρδιάς τους και την εντιμότητα της ψυχής τους.
Ο συγγραφέας μάς αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο τις απίστευτες περιπέτειες που πέρασε το πλοίο, καθώς αυτό προσπαθεί να φτάσει στον προορισμό του. Ένα ταξίδι φαινομενικά δεκαπέντε ημερών που τελικά έφτασε να διαρκέσει σχεδόν μισό χρόνο. Και ποιο το αποτέλεσμα όλης αυτής της υπερπροσπάθειας;
Χιόνια, αέρας, αστραπόβροντα, βροχή, θαλασσοταραχή, είναι μερικά από τα προβλήματα και τις κακοτυχίες που θα παρουσιαστούν στην πορεία. Ορισμένες φορές σε πολύ έντονη μορφή, κάποιες άλλες σε ακραία. Κάτι τέτοιο θα συμβεί και στο τέλος, εκεί που προσωπικά συμπάθησα λίγο παραπάνω τον συγγραφέα.
Ήταν φρίκη. Ψυχολογικά ήταν χειρότερο απ’ την κακιά ώρα της τρικυμίας. Ήταν σαν να μας είχε ξεχάσει ο κόσμος, δεν ανήκαμε πουθενά, δεν θα φτάναμε πουθενά.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, όλα τα μέλη του πληρώματος, μικροί και μεγάλοι, νιάτα και γηραιότεροι, θα κάνουν τα πάντα για να σώσουν ό,τι πιο πολύτιμο τούς έχει απομείνει σε αυτή τη ζωή. Την εντιμότητά τους. Μέσα από αυτόν τον άνισο αγώνα τους με τη μανία της φύσης και τις κακοτυχίες, θα διαφωνήσουν, θα τσακωθούν, θα βλαστημήσουν. Όμως στα δύσκολα θα σταθούν όλοι μαζί, σαν μια γροθιά. Θα βρίσκονται εκεί όλοι για όλους.
Α, τα νιάτα! Η δύναμή τους η πίστη τους, η φαντασία τους! Για μένα δεν ήταν ένα σαπιοκάραβο που γυρόφερνε τους ωκεανούς κουβαλώντας κάρβουνο. Ήταν η προσπάθεια, ο αγώνας, η δοκιμασία της ζωής…
Η αφήγηση του Conrad είναι αριστουργηματική, έχοντας εμφανή τα στοιχεία των συγγραφέων της περίφημης παλαιάς σχολής, όπως την αποκαλώ. Θα τολμήσω μάλιστα να πω ότι, όσο περισσότερο μελετάω το έργο του, τόσο περισσότερο διακρίνω στη γραφή του στοιχεία τού -κατά σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μεταγενέστερου- αγαπημένου μου Lovecraft.
Στο βιβλίο ξεχώρισα δύο σκηνές. Ειδικά με την πρώτη ταυτίστηκα. Το πλήρωμα μόλις έχει δειπνήσει και ο Μάρλοου, ο πρωταγωνιστής-αφηγητής, δεν έχει καμία όρεξη να παραμείνει στο τραπέζι και να συμμετάσχει στο κουβεντολόι των υπολοίπων. Βγαίνει έξω, στο κατάστρωμα και ανάβει τσιγάρο. Μόνος του.
Αυτός και η απεραντοσύνη της θάλασσας. Και είναι νύχτα. Έχει φουσκονεριά, φυσάει ένα ψυχρούτσικο αεράκι και ψιλοβρέχει.
Αλήθεια, πόση χαρά και ικανοποίηση μπορεί να κρύβεται πίσω από την απλότητα;
Αυτό το πλήρωμα από το Λίβερπουλ αποδείχτηκε άξιο, καλή στόφα, σκληροτράχηλοι ναυτικοί. Αλλά έτσι είναι πάντα – το γνωρίζω εκ πείρας. Τους φτιάχνει έτσι η θάλασσα – η απεραντοσύνη, η μοναξιά που σφίγγει τη σκοτεινή, τη βουβή ψυχή τους.
Η δεύτερη σκηνή είναι τόσο έντονη, που παρότι κρατάει αρκετές σελίδες, τη διάβασα δίχως σταματημό. Δεν θα ήθελα να αναφέρω καμία απολύτως λεπτομέρεια για το σκηνικό αυτό, σχεδόν τρόμου θα έλεγα, όπου το πλοίο πιάνει φωτιά, παρά να υποσχεθώ σε όσους αποφασίσουν να το διαβάσουν πως θα τους πιάσει ταχυκαρδία μόλις φτάσουν στο συγκεκριμένο σημείο.
Κι αυτό δεν είχε τέλος, κι ήταν σαν να ‘χαν περάσει μήνες, χρόνια, αιώνες, σαν να ‘μασταν νεκροί κι είχαμε πάει στην κόλαση και δουλεύαμε εκεί σαν ναύτες…
Και φτάνουμε στις τελευταίες τρεις σελίδες, οι οποίες θεωρώ πως είναι το μεγάλο ατού του βιβλίου. Λίγο πολύ ο Conrad καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας χτίζει αυτό που εντέλει θέλει να μας πετάξει κατακέφαλα στο φινάλε. Μια έντονη συγκίνηση. Δίχως ίχνος υπερβολής, με το που έκλεισα το βιβλίο τα μάτια μου βούρκωσαν.
Ορισμένα ταξίδια είναι σαν να απεικονίζουν τη ζωή, αποτελούν τρόπον τινά σύμβολά της. Δουλεύεις, κοπιάζεις, πολεμάς, σκοτώνεσαι -μερικές φορές σκοτώνεσαι στ’ αλήθεια- προσπαθώντας να πετύχεις κάτι – και δεν γίνεται…
Άνθρωποι απλοί, που προτιμούν να παραμείνουν στην ησυχία της αφάνειας παρά να τους χαρίσεις όλα τα πλούτη του κόσμου, κατάκοποι από μια βασανιστική ζωή αλλά και μαγεμένοι μπρος στο δέος της προσφοράς, άνθρωποι που κλήθηκαν να αφήσουν πίσω τους την απελπισία και πλέον δεν τους νοιάζει τίποτα άλλο, πέραν του να πρωταγωνιστήσουν στη χαρά του πλησίον τους, ψυχές τσαλακωμένες που μέσα τους κρύβουν όλη την αγάπη του κόσμου.
Κι όλοι αυτοί δεν είναι τίποτα άλλο, από τους συνοδοιπόρους μας σε αυτό το μαγευτικό και ταυτόχρονα μελαγχολικό ταξίδι που μας χαρίζει ο συγγραφέας. Ένα ταξίδι που κάποτε θα κληθούμε να κάνουμε όλοι μας.
Αν δεν το έχουμε ξεκινήσει ήδη.
(Ποτέ δεν είναι αργά να το συνειδητοποιήσουμε. Και μόλις το πράξουμε, τότε όλα θα γίνουν πολύ πιο απλά.)
Έστω κι αν δεν είμαστε ναυτικοί.
(Φυσάει και βρέχει, δε νομίζεις; Ή είναι ιδέα μου;)
Στο μοναδικό ταξίδι που πραγματοποιούμε μία φορά μόνο.
(Το νου σου μην πιάσει φωτιά το αμπάρι!)
Στο ταξίδι της ζωής.
(Θυμάσαι τι θα πει αγάπη;…)
Αλήθεια, πόσο προετοιμασμένοι είμαστε γι’ αυτό το ταξίδι;
Θυμάμαι τα αποθαρρημένα πρόσωπα, τα αποκαμωμένα σώματα των δύο ανδρών, και θυμάμαι τα νιάτα μου και την αίσθηση που ποτέ πια δεν θα ξανάρθει – την αίσθηση ότι μπορούσα να ζήσω για πάντα, περισσότερο απ’ τη θάλασσα, τη γη και όλους τους ανθρώπους. Την απατηλή εκείνη αίσθηση που μας παρασύρει σε χαρές και κινδύνους, στον έρωτα, στον μάταιο αγώνα, στον θάνατο…
Περίληψη: Η θαυμάσια νουβέλα του Τζόζεφ Κόνραντ γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1898. “Τα νιάτα” βασίζονται εξ ολοκλήρου σε πραγματική ιστορία, εμπειρία του μεγάλου συγγραφέα. Στις 19 Σεπτεμβρίου 1881, ο Κόνραντ, 24 ετών, μπαρκάρισε ως δεύτερος αξιωματικός για το ατυχές ταξίδι του από το Λονδίνο στη Μπανγκόκ, που περιγράφεται στις μοναδικές σελίδες αυτού του αφηγήματος.
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Τα νιάτα (Youth)
Συγγραφέας: Joseph Conrad
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 110
ISBN: 9789603252924
Ημερομηνία έκδοσης: Φεβρουάριος 1999
