Το μουσείο του «Αρχάγγελου της Κρήτης» βρίσκεται στην κεντρική πλατεία των Ανωγείων. Εκει μπορεί κανείς να επισκεφθεί το ταπεινό σπίτι του Νίκου Ξυλούρη, του διασημότερου λυράρη του νησιού, του Αρχάγγελου της Κρήτης.
Γράφει η: Αγγελίνα Παπαθανασίου
Το σπίτι-μουσείο είναι ουσιαστικά ένα μικρό δωμάτιο όπου υπάρχουν κειμήλια και φωτογραφίες του θρυλικού «Ψαρονίκου» και το οποίο έχει διαμορφώσει η αδερφή του, Ζουμπουλιά, η οποία απεβίωσε το 2016.
Αυτό το σπίτι έχουν επισκεφτεί χιλιάδες Έλληνες, για τους οποίους η φωνή του Ξυλούρη είναι σύμβολο ελευθερίας αλλά και ήθους.
Ο Νίκος Ξυλούρης γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 1936 στα Ανώγεια και γνώρισε πολύ νωρίς τη βιαιότητα του πολέμου, όταν οι Γερμανοί ισοπέδωσαν το χωριό (1941) και όλοι οι Ανωγειανοί αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν. Μετά την απελευθέρωση, η οικογένειά του γύρισε στα Ανώγεια, και αφού έκτισαν ξανά το σπίτι, έζησαν πολύ δύσκολα, φτωχικά χρόνια.
Όταν μεγάλωσε, ο Νίκος έφυγε στη «Χώρα», στο Ηράκλειο, για το σχολείο, αλλά σύντομα τον κέρδισε η λύρα και άφησε το σχολείο. Σε ηλικία 10 ετών απέκτησε την πρώτη του λύρα και μαθήτευσε στο πλάι του Λεωνίδα Κλάδου, ενός από τους μεγαλύτερους δασκάλους της κρητικής μουσικής, και σύντομα άρχισε να παίζει σε γλέντια σε όλη την Κρήτη.
Το 1957 ερωτεύεται την Ουρανία Μελαμπιανάκη, γόνο πλούσιας οικογένειας του Ηρακλείου, και αφού κλέβονται (1958), αποκτούν δύο παιδιά, τον Γιώργη και τη Ρηνιώ.
Η μουσική πορεία του όλον αυτόν τον καιρό είναι ανοδική και το 1958 ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο με την εταιρεία «Odeon» για ελάχιστα χρήματα.
Το σημαντικό βήμα έχει γίνει, καθώς ο δίσκος γνωρίζει επιτυχία, αλλά το κυριότερο είναι ότι η κρητική μουσική αρχίζει να βγαίνει δειλά από τα σύνορα της Κρήτης. Σύντομα, ηχογραφεί κι άλλους επιτυχημένους δίσκους, και ο Ξυλούρης, πολύ γνωστός σε όλη την Κρήτη, καταφέρνει να ζει από τα χρήματα αυτά.
Το 1966, ο Ξυλούρης παίρνει μέρος σε έναν διεθνή διαγωνισμό δημοτικής μουσικής στο Σαν Ρέμο της Ιταλίας, αποσπά το πρώτο βραβείο παίζοντας συρτάκι με λύρα. Ο Ξυλούρης πλέον γίνεται γνωστός σε όλη την Ελλάδα και ο δρόμος της δόξας ανοίγει διάπλατα.
Το 1971, ξεκινάει κοινές εμφανίσεις με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στην μπουάτ «Λήδρα» και η φωνή του γίνεται σύμβολο αντίστασης κατά της χούντας. Συνεργάστηκε στενά, εκείνα τα χρόνια, με τον Θρακιώτη τραγουδοποιό Θανάση Γκαϊφύλλια στις μπουάτ της Πλάκας και σε συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 1973, τραγουδάει στο θεατρικό έργο «Το μεγάλο μας τσίρκο» με πρωταγωνιστές τον Κώστα Καζάκο και την Τζένη Καρέζη, μια από τις θρυλικότερες παραστάσεις που έχουν παιχτεί ποτέ στην Ελλάδα.
Στο απόγειο της δόξας του Ξυλούρη, ο θάνατος έρχεται να σιωπήσει τη θρυλικότερη φωνή της Κρήτης. Ο Νίκος πεθαίνει νέος, μετά από μεγάλη μάχη με τον καρκίνο, στις 8 Φεβρουαρίου 1980 και μια απέραντη λαοθάλασσα τον συνοδεύει στην κηδεία του.
Σε όλη αυτήν την πορεία του ο Ξυλούρης παρέμεινε ταπεινός, χαμηλών τόνων, αληθινός και πολύ κοντά στον κόσμο. Ο κόσμος από τη μεριά του αντιλήφθηκε το ήθος του και τον λάτρεψε.
Επιμέλεια κειμένου: Ζωή Τσούρα
