Η παρακάτω φράση περικλείει νοηματικά τη βασική ιδέα του βιβλίου πάνω στην οποία δομεί τον σκελετό του πρωτότυπου μυθιστορήματός της με τίτλο «Άννα, το όνομά της» η συγγραφέας και μεταφράστρια Κώστια Κοντολέων.
Προσωπική άποψη: Λεύκη Σαραντινού
«Να μείνουν οι πεθαμένοι με τους πεθαμένους κι οι ζωντανοί με τους ζωντανούς!»
Ο Μήτσος Τιμολέων είναι εξέχων δημόσιος υπάλληλος σε μία υπηρεσία της Λήμνου εν έτει 1930. Είναι παντρεμένος με τη Φρόσω και έχουν μία εξάχρονη κόρη, την Άννα. Όμως, η αταραξία της ζωής του θα διαταραχθεί ανεπανόρθωτα όταν μάνα και κόρη θα χάσουν εντελώς απρόσμενα τη ζωή τους κατά τη διάρκεια μιας τυχαίας πυρκαγιάς σε έναν κινηματογράφο στο νησί. Ο Μήτσος, ο οποίος δεν βρισκόταν μαζί τους την τραγική εκείνη βραδιά, καταδικάζεται έκτοτε να μείνει μόνος στη ζωή, με μοναδικό σύντροφό του τις τύψεις που τον κατατρύχουν ανελέητα, αφού δεν βρισκόταν και αυτός μαζί με την οικογένειά του εκείνη την τραγική στιγμή. Συντετριμμένος, ορκίζεται να μην ξαναπατήσει το πόδι του στο νησί και παίρνει μετάθεση για την Αθήνα. Εκεί θα γνωρίσει μία νέα γυναίκα, η οποία, εντελώς συμπτωματικά θα φέρει και αυτή το ίδιο όνομα με την κόρη, αλλά και τη μάνα του: Άννα.
Η νέα Άννα θα καταφέρει σταδιακά να αφυπνίσει τον κοιμισμένο ερωτισμό του, με αποτέλεσμα σύντομα οι δυο τους να αποφασίσουν να ενώσουν τις τύχες τους με έναν νέο, για τον Μήτσο, γάμο. Η Άννα όμως δεν θα καταφέρει, παρ’ όλες τις προσπάθειές της να τον κάνει να ξεχάσει τη φρικτή απώλεια που υπέστη. Αν και θα κάνουν μαζί ένα παιδί, αυτή τη φορά αγόρι, τον Φίλιππο, ο Μήτσος -ο οποίος ονομάζεται πλέον Δημητρός– θα εξακολουθήσει να δυσκολεύεται να αφήσει οριστικά πίσω του όσα τον πλήγωσαν ανεπανόρθωτα και να δημιουργήσει μία εντελώς νέα ζωή, απαλλαγμένη από τα φαντάσματα του παρελθόντος. Εντελώς λανθασμένα και αψυχολόγητα θα πέσει στην παγίδα να συγκρίνει διαρκώς τις δύο οικογένειές του, με αποτέλεσμα να υποστούν τις δυσάρεστες ψυχολογικές συνέπειες από αυτή τη σύγκριση, όχι μόνον ο ίδιος, αλλά και η Άννα και ο Φίλιππος.
Η Κώστια Κοντολέων, βασισμένη σε πραγματικά οικογενειακά αρχεία, ανασυνθέτει μυθιστορηματικά τη ζωή του τραγικού αυτού άνδρα και, παράλληλα, εξετάζει τα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας του 20ου αιώνα τα οποία βίωσε η οικογένεια Τιμολέων, όπως η Κατοχή, ο Εμφύλιος, η ανοικοδόμηση και ο εξευρωπαϊσμός της ζωής στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’50, αλλά και η Δικτατορία των Συνταγματαρχών. Πρόθεση της συγγραφέως δεν είναι όμως η καταγραφή των ιστορικών γεγονότων, αλλά η αφήγηση της ζωής των μελών της οικογένειας Τιμολέων με βασικό άξονα τη διείσδυση στην ψυχολογία των ηρώων, τους οποίους ταλανίζει μονίμως το προαναφερθέν μότο: «Να μείνουν οι πεθαμένοι με τους πεθαμένους κι οι ζωντανοί με τους ζωντανούς!».
Η Κοντολέων σκιαγραφεί εξαιρετικά τις ψυχολογικές μεταπτώσεις ενός ανθρώπου που θέλει να ξεχάσει, αλλά οι μνήμες δεν τον αφήνουν και καταδικάζεται να ζει, τελικά, διαρκώς μέσα στη δυστυχία. Επιπλέον, η αδυναμία του αυτή να αφήσει πίσω το επώδυνο παρελθόν βασανίζει τόσο τη γυναίκα του, όσο και τον γιο του, οι οποίοι διαβιούν μονίμως μέσα σε μία ατμόσφαιρα τεταμένη στο σπίτι και απέχουν παρασάγγας από το να θεωρηθούν μία φυσιολογική ελληνική οικογένεια. Η ευτυχία και η κανονικότητα δεν θα μπορέσουν ποτέ να έχουν πραγματική θέση σε αυτό το σπίτι στη συνοικία της Ανάληψης της Αττικής.
Παράλληλα, η συγγραφέας αφηγείται παρασκηνιακά και τη ζωή της αδελφής της Άννας -η οποία, παρεμπιπτόντως, επίσης αλλάζει το όνομά της σε Νίτσα, προκειμένου να βοηθήσει τον Δημητρό να ξεχάσει-, δηλαδή της Αγγέλας και του συζύγου της. Αποφεύγει έτσι, εντέχνως, την επικέντρωση στον βασικό χαρακτήρα του διηγήματος, ενώ μεγάλο μέρος του βιβλίου καταλαμβάνει και η αφήγηση της ζωής του γιου του Δημητρού, του Φιλίππου, ο οποίος ως ενήλικας πλέον, θα ανοίξει τα φτερά του προς μία νέα, εντελώς δική του ζωή και θα καταφέρει να ξεφύγει από τη νοσηρή αύρα του σπιτιού του.
Το βιβλίο είναι ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό και απεικονίζει με ενάργεια τα ήθη μίας τυπικής αστικής οικογένειας στην Αθήνα κατά τα μέσα του 20ου αιώνα. Εκτός από το βασικό ιδεολογικό μοτίβο του βιβλίου, την απώλεια δηλαδή αγαπημένων προσώπων και της αδυναμίας μας να την ξεπεράσουμε, η Κώστια Κοντολέων καταπιάνεται θεματολογικά και με άλλα ζητήματα, όπως την απώλεια της αθωότητας της παιδικής μας ηλικίας και του απογαλακτισμού από τη μητρική αγκαλιά, καθώς και το ζήτημα της αποδοχής των γονέων ότι κάποτε τα τέκνα τους ενηλικιώνονται και, μοιραία, θα βάλουν πλώρη για αλλού.
Εντυπωσιάζει επίσης στο βιβλίο η χρήση του αφηγηματικού ενεστώτα καθ’ όλη τη διάρκεια της αφήγησης, μιας αφήγησης η οποία διατηρεί στο μέγιστο βαθμό την ενάργειά της παρά το γεγονός ότι το βιβλίο περιέχει ελάχιστους διαλόγους. Η συγγραφέας όμως διατηρεί αμείωτο από την αρχή μέχρι το τέλος τον ρόλο του παντογνώστη αφηγητή που βλέπει και αναδιηγείται κυριολεκτικά τα πάντα, από τις μικρολεπτομέρειες της καθημερινότητας των πρωταγωνιστών, μέχρι και τον βαθύτερο ψυχισμό τους.
«Για πόσο ακόμη καιρό μάνα και κόρη, άυλες παρουσίες, θα συνεχίσουν να διαφεντεύουν ένα σημαντικό μέρος της ζωής του Δημητρού; Κλείνει τα αυτιά της να μην ακούει το θρηνητικό τραγούδι του με αποδέκτες εκείνες, πάντα παρούσες-απούσες ν’ απαιτούν μερίδιο από την καινούρια ζωή του. Σαν αναστραμμένα είδωλα ενός καθρέφτη που επιμένει να μπερδεύει ζώντες και τεθνεώτες, ονόματα και ιδιότητες, το τότε με το τώρα».
Περίληψη: Η Κώστια Κοντολέων αφηγείται μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία με τη μορφή μυθιστορηματικής σύνθεσης και μέσα από αυτήν χαρτογραφεί το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα.
Στη Λήµνο της δεκαετίας του ’30, ένας άντρας χάνει σε µια καταστροφική πυρκαγιά τη γυναίκα και την κόρη του.
Κυνηγημένος από τον πόνο αλλά και τις τύψεις επειδή οι φλόγες δεν έκαψαν και τον ίδιο, έρχεται στην Αθήνα παραμονές του ’40. Εκεί, στο πρόσωπο µιας άλλης γυναίκας σκέφτεται πως µπορεί ίσως να ανακαλύψει τον λόγο να συνεχίσει να υπάρχει και να δημιουργεί.
Ένα νέο παιδί -γιος αυτή τη φορά- γεμίζει τις αγκαλιές του νέου ζευγαριού. Μα μέσα στο σπίτι τους κυριαρχούν μόνιμα οι δύο «απούσες» γυναίκες. Η µία διεκδικεί το πατρικό χάδι και η άλλη αμφισβητεί την παρουσία της νέας συντρόφου.
Η ζωή, ωστόσο, απαιτεί τη συνέχειά της και αυτό το αγόρι θα πρέπει µόνο του να χαράξει τον δικό του δρόμο, απελευθερωμένο από το βάρος του παρελθόντος των άλλων.
Η ιστορία είναι βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα και οικογενειακά αρχεία.
Η Κώστια Κοντολέων έχει τιμηθεί µε το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης (1992), µε το Βραβείο Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας (2003), µε βραβεία από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και µε διπλή αναγραφή στον Τιμητικό Πίνακα της ∆ιεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ).
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Άννα, το όνομά της
Συγγραφέας: Κώστια Κοντολέων
Εκδόσεις: Κλειδάριθμος
Σελίδες: 336
ΙSBN: 978-960-645-219-2
Ημερομηνία έκδοσης: 17/11/2021
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
