Το πρώτο συναίσθημα που ένιωσα όταν άκουσα “Μαστακούρης μεταφράζει-αποδίδει-σχολιάζει Τόλκιν που επιμελείται Μπέογουλφ“ ήταν δέος. Ονόματα θρυλικά σε ένα εγχείρημα, τόσο δυσεπίτευκτο, τόσο απαιτητικό, αλλά το αποτέλεσμα επιβεβαίωσε και με το παραπάνω τις πολύ υψηλές προσδοκίες που εύλογα προκαλούν στον αναγνώστη τα ονόματα των συντελεστών.
Προσωπική άποψη: Χρήστος Αζαριάδης
Ξεκινάμε από τα βασικά. Με τον τίτλο Μπέογουλφ έχει επικρατήσει να αποκαλείται το άτιτλο μεσαιωνικό επικό ποίημα με τα κατορθώματα του ομώνυμου φανταστικού ήρωα. Το έργο αυτό για τους Αγγλοσάξονες είναι αντίστοιχο της δικής μας ομηρικής εποποιίας. Εικάζεται ότι συνετέθη περί τον 6ο-7ο αιώνα μ.Χ. και σώζεται ένα και μοναδικό χειρόγραφο των αρχών του 11ου αιώνα. Πρόκειται για ένα από τα πιο πολυμεταφρασμένα και πολυδιαβασμένα δείγματα της παλαιάς αγγλικής λογοτεχνίας. Συμβουλή για τους πιο παλιούς: αφήστε στην άκρη το αποτυχημένο (κατά την ταπεινή προσωπική άποψη του γράφοντος) πείραμα του Ρόμπερτ Ζεμέκις του 2007 να το μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη σε κινούμενα σχέδια (παρά το υπέρλαμπρο καστ).
Με μια πρώτη επιδερμική ανάγνωση θα μπορούσε να πει κάποιος ότι το κεντρικό αφήγημα αφορά σε έναν ήρωα που καλείται να πολεμήσει τρία τέρατα-δαίμονες (για τα οποία αφήνεται να εννοηθεί ότι είναι απόγονοι του βιβλικού Κάιν). Με μια πιο προσεκτική φολκλορική προσέγγιση, γίνεται αντιληπτή η ανάλυση των ηθών και των εθίμων, της κοινωνικής δομής, του παγανισμού και του σκανδιναβικού γίγνεσθαι, όλων αυτών των λαογραφικών στοιχείων που διήπαν εκείνη την περίοδο. Άλλωστε, το Μπέογουλφ έχει γραφτεί σε πολύ σκοτεινούς για την ανθρωπότητα καιρούς. Ο μεσαίωνας είναι εκείνη η εποχή για την οποία η Ιστορία -όταν ερωτάται- αισθάνεται άβολα και προσπαθεί να κλείσει τα γεγονότα της στο χρονοντούλαπο της λήθης. Αυτά σκιαγραφεί ο (άγνωστος) συγγραφέας του έργου και πολλά είναι αυτά που μαθαίνει ο αναγνώστης για τoν πολιτισμό και τις δοξασίες της μαύρης αυτής περιόδου.
To 1926, ο Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν ήταν 34 ετών και Καθηγητής της Αγγλοσαξονικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το “Χόμπιτ” δεν επρόκειτο να έρθει για άλλα έντεκα χρόνια και ο περιλάλητος “Άρχοντας των Δαχτυλιδιών” για άλλα είκοσι οκτώ. Όμως, εκείνη τη χρονιά είχε ολοκληρωθεί η μετάφραση του Μπέογουλφ. Ο Τόλκιν είχε αναλάβει ένα σχεδόν ακατόρθωτο εγχείρημα. Να μεταφέρει ένα χειρόγραφο ποίημα, για το οποίο όπως δηλώνει στον πρόλογο ο Κρίστοφερ «ήταν από μία άποψη ολοκληρωμένο και ταυτόχρονα εμφανώς ημιτελές». Ο Τόλκιν εδώ μας δείχνει ότι εκτός από ένας σπουδαίος παραμυθάς ήταν και ένας εκπληκτικός ακαδημαϊκός. Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν ενενήντα χρόνια προκειμένου η μετάφραση αυτή να δημοσιευθεί από τον υιό του, Κρίστοφερ. Και πλέον ήρθε στην Ελλάδα.
Και στη σκηνή μπαίνει ο Θωμάς Μαστακούρης, ένας εκ των κορυφαίων μεταφραστών στη χώρα μας, για τα δικά μου δεδομένα. Ο λόγος είναι ο εξής (δανείζομαι μία φράση του από το εισαγωγικό Σημείωμά του):
«Όπως κάνω σε όλες τις μεταφράσεις μου, προσπαθώ να ακροβατώ στο τεντωμένο σκοινί ανάμεσα στο πνεύμα (και το γράμμα) του συγγραφέα και την υποχρέωσή μου να προσφέρω στον Έλληνα αναγνώστη μια όσο το δυνατόν πιο ικανοποιητική αναγνωστική εμπειρία. Σε μία μετάφραση της ακαδημαϊκής μετάφρασης ενός δυσνόητου και μισοκατεστραμμένου χειρογράφου ηλικίας χιλίων και πλέον ετών, που ωστόσο εμπεριέχει ένα από τα σημαντικότερα διασωθέντα ηρωικά έπη της Βόρειας Ευρώπης, και μάλιστα όταν η μετάφραση αυτή έχει γίνει από τον γνωστότερο ίσως συγγραφέα ηρωικής φαντασίας στον κόσμο, η ακροβασία αυτή γίνεται πραγματικά πολύ δύσκολη».
Αυτό. Και αποτελεί μάθημα για τους νέους μεταφραστές.
Η έκδοση του οίκου “Αίολος” είναι η ιδανική για την τόσο επιμελημένη πραγματεία.
Περίληψη: Το ηρωικό έπος του “Μπέογουλφ”, το οποίο συντέθηκε σε έμμετρη μορφή στην αρχαία αγγλική γλώσσα γύρω στον 6ο ή 7ο αιώνα μ.Χ. και διασώζεται σε ένα πανάρχαιο και μοναδικό χειρόγραφο των αρχών του 11ου αιώνα, έχει για τους Άγγλους την ίδια αξία που έχουν για τους Έλληνες τα Ομηρικά Έπη. Εξιστορεί τα κατορθώματα του ήρωα Μπέογουλφ, ο οποίος, στην προσπάθειά του να κερδίσει δόξα και αναγνώριση, αντιμετωπίζει τρομερά τέρατα του αρχέγονου χάους, σε μια αφήγηση όπου αναμειγνύονται στοιχεία από μύθους και θρύλους, αλλά και από την ιστορία της Βόρειας Ευρώπης.
Ο Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν, καθηγητής ο ίδιος της Αγγλοσαξονικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μετέφρασε το έπος σε πεζή μορφή, συνδυάζοντας την ακαδημαϊκή του γνώση και εμπειρία με τη συγγραφική του δεινότητα, σε ένα κείμενο που αποκαλύπτει σε όλο του το μεγαλείο έναν κόσμο χαμένο μέσα στην ομίχλη του μύθου και της Ιστορίας. Μαζί με τη μετάφραση, το βιβλίο περιλαμβάνει λεπτομερή σχόλια του καθηγητή και αναλύσεις πάνω στο περιεχόμενο του έπους, καθώς και το Sellic Spell (Θαυμαστή Ιστορία), μια δική του απόδοση του “Μπέογουλφ” με τη μορφή παραμυθιού. Μέσα από το κείμενο του “Μπέογουλφ” και τις σημειώσεις του Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν αποκαλύπτεται ένας ξεχασμένος κόσμος, ο οποίος επηρέασε βαθιά τα κατοπινά έργα του συγγραφέα Τόλκιν και αποτέλεσε την πρωτόλεια μορφή της σύγχρονης Δυτικής Ευρώπης.
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: ΜΠΕΟΓΟΥΛΦ μαζί με το SELLIC SPELL (BEOWULF A TRANSLATION AND COMENTARY, TOGETHER WITH SELLIC SPELL)
Συγγραφέας: Τζων Ρ.Ρ. Τόλκιν
Μετάφραση, απόδοση, σχόλια: Θωμάς Μαστακούρης
Eκδόσεις: Αίολος
Σελίδες: 440
ISBN: 9789605213251
Ημερομηνία έκδοσης: Απρίλιος 2022
Επιμέλεια: Ζωή Τσούρα
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
