Το μυθιστόρημα της Σοφίας Βόικου “Νυφικό από πορφύρα” αποτελεί ένα ιστορικό οδοιπορικό στο Μελένικο, μιας μικρής πόλης με μεγάλη βυζαντινή ιστορία. Τα δύσβατα βουνά του Μελένικου ή Μελνίκ για τους Βούλγαρους αποτελούσαν τόπο εξορίας ανεπιθύμητων βυζαντινών ευγενών.
Προσωπική άποψη: Μαρία Στρατή
Η ιστορία διαδραματίζεται στο Μελένικο στις αρχές του 20ου αιώνα όπου Έλληνες, Βούλγαροι και Τούρκοι μάχονται άγρια μεταξύ τους. Στις αρχές του εικοστού αιώνα οι πλειοψηφία των κατοίκων του Μελένικου ήταν Έλληνες με έντονη εμπορική δραστηριότητα στην Αυστρία, την πρωτεύουσα της τότε Αυστροουγγαρίας. Μάλιστα αρκετοί από τους Έλληνες της περιοχής διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στην Επανάσταση του 1821 και στον Μακεδονικό Αγώνα.
Οι Έλληνες της Μακεδονίας και της Θράκης αντιμετώπιζαν από τη μία το μένος των Τούρκων και από την άλλη τη απύθμενη βία των Βουλγάρων, η οποία πήγαζε από τις επεκτατικές τους βλέψεις. Η εμπεριστατωμένη έρευνα της κυρίας Βόικου μας μεταφέρει την έντονη αντιπαράθεση μεταξύ της Βουλγαρικής Εξαρχείας και του Πατριαρχείου μέσα από την ιστορία της Θεοφανώς, μιας δυναμικής γυναίκας με αριστοκρατική βυζαντινή καταγωγή, έντονο πείσμα και σαγηνευτική ομορφιά, όπως ακριβώς η πόλη της, το Μελένικο.
Ο καλοκάγαθος καλόγερος Λάζαρος, ο σκληροτράχηλος Βούλγαρος κομιτατζής Πέτκο και ο μειλίχιος έμπορος Νεόφυτος Βούδημος διεκδικούν μια θέση στην καρδιά της Θεοφανώς. Οι αναγνώστες μπορούν να διακρίνουν το πείσμα των ανθρώπων της περιοχής, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής, γλώσσας και θρησκείας, να αντισταθούν στην πορεία που άλλοι έχουν χαράξει για αυτούς και να καθορίσουν οι ίδιοι το πεπρωμένο τους, μιας μοίρας άρρηκτα συνδεδεμένη με το ξακουστό ως τις μέρες μας κόκκινο κρασί του Μελένικο.
Δυστυχώς το πεπρωμένο των ανθρώπων, και ιδίως των γυναικών, δεν το καθόριζαν μόνο οι Μεγάλες Δυνάμεις αλλά και η οικογένεια. Η νεαρή και όμορφη Θεοφανώ καταδικάζεται να παντρευτεί έναν σύζυγο που επέλεξαν τα αδέρφια της για αυτή με σκοπό να εξασφαλιστούν οι ίδιοι οικονομικά. Ο γάμος της Θεοφανώς με τον ευκατάστατο και πολύ μεγαλύτερο της Νεόφυτο Βούδημο, επιφανή έμπορο από τη Βιέννη με καταγωγή από το Μελένικο, της στέρησε τη χαρά του έρωτα μα περισσότερο την ελευθερία να αποφασίσει η ίδια για τη μοίρα της. Θα έλεγα ότι της στέρησε ακόμη και τη δυνατότητα να δώσει την απαραίτητη μητρική θαλπωρή στον γιο της, Δούκα Βούδημο.
“Θεοφανώ, ανάποδα το πήρες… Συγχώρεσε την επιλογή μου. Όλοι κάνουμε λάθη.
Ποια επιλογή σου, Μανασσή; Την επιλογή σου πάνω στη δική μου ζωή;”
Ένας από τους χαρακτήρες που αγάπησε, λάτρεψα θα έλεγα, ήταν η τσιγγάνα Λιάγα, ένας δευτερεύων χαρακτήρας. Η όμορφη και αινιγματική τσιγγάνα είπε μια μεγάλη αλήθεια, “η καταστροφή του ενός είναι η αναγέννηση του άλλου”. Προηγουμένως ήταν αναγκασμένη λόγω των κοινωνικών πρέπει να ζει στη σκιά του δασκάλου ενώ μετά την την παράδοση του Μελένικου θα μπορούσε να σταθεί αξιοπρεπώς δίπλα του και να χαρούν τον έρωτά τους. Η Λιάγα ενσαρκώνει διαχρονικά κοινωνικά μηνύματα, μια δυναμική που ενίοτε χαρακτηρίζει τους περιθωριακούς χαρακτήρες.
Συμπόνεσα και έκλαψα για τον Πέτκο, που ως παιδί βίωσε έντονα την ενδοοικογενειακή βία και την ανέχεια και ως ενήλικας βρήκε νόημα στη ζωή του, όταν εντάχθηκε στην τσέτα του Σαντάνσκι. Ο Πέτκο είχε αρκετά καλά στοιχεία ως χαρακτήρας, ένα ακατέργαστο διαμάντι που χαραμίστηκε για λάθος λόγους και σκοπούς, χωρίς βέβαια να δικαιολογούνται οι βίαιες πράξεις του.
Η συγγραφέας μεταφέρει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αντικειμενικότητα, βασιζόμενη σε αξιόλογη βιβλιογραφία, την έκρυθμη κατάσταση και το μπαρουτιασμένο κλίμα των Βαλκανικών Πολέμων. Υπάρχει μια διακύμανση συναισθημάτων και προσεκτική παράθεση των ιστορικών γεγονότων. Τον φόβος των Μελενίκιων για τους λήσταρχους Βούλγαρους ακολουθεί η εφορία για την νίκη του Ελληνικού στρατού την οποία διαδέχεται η απογοήτευση και η προσφυγιά.
Συγκεκριμένα, το καλοκαίρι του 1913, το Μελένικο ήταν κάτω από τον έλεγχο των Ελλήνων για περίπου δύο μήνες. Μετά την υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρεστίου, η οποία σήμανε τη λήξη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου χαράσσοντας νέα σύνορα στα Βαλκάνια, το Μελένικο δόθηκε στη Βουλγαρία. Έτσι, οι Έλληνες του Μελένικου αναγκάστηκαν να μετοικήσουν με τη θέλησή τους στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στο Σιδηρόκαστρο, στις Σέρρες και στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα, το Μελένικο, είναι η μικρότερη πόλη της Βουλγαρίας και βρίσκεται πάνω κάτω 30 χιλιόμετρα από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
“Το Μελένικο… Το Μελένικο και το Πετρίτσι τα πήρε η Βουλγαρία.
Βαριά σιωπή έπεσε στην ατμόσφαιρα. Μέχρι κι ο Δούκας σταμάτησε να παίζει με τον θείο του, αντιλαμβανόμενος πως κάτι σοβαρό έχει συμβεί.
Μα… έκανε η Θεοφανώ. Ο ελληνικός στρατός είναι ακόμη εδώ, νικήσαμε στα Κρέσνα. Είμαστε Έλληνες, που να πάρει!”
Επίσης, θα ήθελα να έβλεπα πώς θα εξελισσόταν η σχέση του Δούκα με τον θείο του τον Κωνσταντίνο, αδερφό της Θεοφανώς. Εντούτοις, η συγγραφέας αφήνει την ελευθερία στους αναγνώστες να αποφασίσουν οι ίδιοι για την πορεία αυτών των δύο χαρακτήρων.
Η Ελλάδα ήταν μια από τις νικήτριες των Βαλκανικών πολέμων. Παρόλα αυτά οι Μελενίκιοι αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν τον δρόμο της προσφυγιάς. Οι κάτοικοι του Μελένικου κουβαλούν ακόμη την πίκρα της εγκατάλειψης από το ελληνικό κράτος και τη γεύση του μελενικιώτικου κρασιού τους, του δικού τους κρασιού από τους δικούς τους αμπελώνες.
“Ποιος είπε άραγε πως η ιστορία είναι αντικειμενική; Είναι ίσως η πιο ψεύτρα από τις επιστήμες. Είναι εκείνη που ενδύεται την αντικειμενικότητα, στην πραγματικότητα όμως παρουσιάζει όπως θέλει τα γεγονότα. Κρύβει αλήθειες, υπερβάλλει ηρωισμούς, μικραίνει τους μεγάλους και μεγαλώνει τους μικρούς. Στις σελίδες της σουλατσάρουν οι καπάτσοι, οι καιροσκόποι κι οι σαματατζήδες. Αυτή η ιστορία δεν χαρίζει ούτε μια αράδα στους ταπεινούς που πολέμησαν με τη θέλησή τους γιατί υπήρξαν ακρίτες σε χρόνους ακανθώδεις.”
Αυτό το απόσπασμα αποτελεί μια τραγική και διαχρονική αλήθεια. Άραγε η ιστορία θα κάνει κάποτε αναφορά στον πόνο που προκλήθηκε στους απλούς ανθρώπους; Στα φέρετρα που επέστρεψαν, στις δουλειές που χάθηκαν και στις κοινωνίες που αλλοτριωθήκαν ένθεν και ένθεν;
Περίληψη: Μελένικο, αρχές του εικοστού αιώνα. Ένας τόπος εξορίας, ξεχασμένος από θεούς και ανθρώπους, σε μια εποχή όπου Έλληνες, Βούλγαροι και Τούρκοι μάχονται άγρια μεταξύ τους. Ένας κομιτατζής, ένας καλόγερος κι ένας έμπορος από τη Βιέννη διεκδικούν την καρδιά της ίδιας γυναίκας. Είναι η Θεοφανώ, με τη βυζαντινή καταγωγή, σκληροτράχηλη και σαγηνευτική όπως ο τόπος που τη γέννησε. Άνθρωποι δυνατοί που μεγαλούργησαν και προσπαθούν να αντισταθούν στη μοίρα που άλλοι έχουν χαράξει για εκείνους. Μια μοίρα σημαδεμένη από το κόκκινο του κρασιού, του αίματος και της αμαρτίας. Κόκκινο της πορφύρας.
Ένα βιβλίο για έναν τόπο ανυπότακτο και μια αδάμαστη γενιά σε σκοτεινούς καιρούς. Με φόντο ιστορικά γεγονότα που έρχονται να μας θυμίσουν πως οι άνθρωποι γίνονται ήρωες παρά τη θέλησή τους.
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Νυφικό από πορφύρα
Συγγραφέας: Σοφία Βόικου
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 560
ISBN: 978-618-01-3781-1
Ημερομηνία έκδοσης: 22/04/2021
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
