Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα τι με άγγιξε πρώτο, ανοίγοντας το «Στον καιρό της προδοσίας». Ήταν ίσως η μυρωδιά της γης που ξέφυγε μέσα από τις σελίδες, εκείνης της γης που ξέρει από ιδρώτα και δάκρυα, ή μήπως το βάρος μιας σιωπής που πλανάται πάνω από τον θεσσαλικό κάμπο;
Προσωπική άποψη: Νεκταρία Βαρσαμή-Πουλτσίδη
Από την πρώτη στιγμή ένιωσα πως κρατώ μια ιστορία που δεν περιορίζεται στο παρελθόν. Αντίθετα, με καλούσε να ακούσω φωνές που έμειναν θαμμένες, να σταθώ μπροστά σε πληγές που δεν κλείνουν εύκολα.
Η Βασιλική Διαμαντή, μέσα από τις Εκδόσεις Έξη, μας προσφέρει ένα μυθιστόρημα που πατάει γερά στο 1906, τότε που οι κολίγοι έσκαβαν τη γη για λογαριασμό των τσιφλικάδων, και ταυτόχρονα ανοίγει ένα δεύτερο μονοπάτι στο σήμερα. Ένας αστυνομικός, ο Νάκος, αναλαμβάνει να λύσει ένα μυστήριο που κουβαλά το άρωμα της παλιάς αδικίας. Έτσι, δύο κόσμοι συναντιούνται: ο κόσμος του τότε, ποτισμένος με φόβο, σιωπές και εξουσία, και ο κόσμος του τώρα, που προσπαθεί να ξαναδιαβάσει τα ίχνη του παρελθόντος. Η συγγραφέας δεν τους αφήνει να στέκουν χώρια. Τους δένει με νήματα μνήμης, μας θυμίζει πως η Ιστορία δεν μένει ποτέ πίσω, αλλά ζητά πάντα να ειπωθεί ξανά.
Η Ιστορία δεν σωπαίνει, βρίσκει πάντα τρόπο να μιλήσει.
Δύο νέοι τόλμησαν να ονειρευτούν πέρα από περιορισμούς και απαγορεύσεις. Μπόρεσαν όμως να σπάσουν τα δεσμά και να ζήσουν όπως τους αξίζει; Ο έρωτας του Μιλτιάδη και της Πασχαλιάς ξεσπά σαν θύελλα, για να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες και τραγικές εξελίξεις που θα αποκαλύψουν την αλήθεια πολλά χρόνια αργότερα.
Οι ήρωες της κυρίας Διαμαντή δεν είναι σκιαγραφημένοι από απόσταση. Στέκονται μπροστά σου ολοζώντανοι, με αντιφάσεις και πάθη που τους κάνουν ανθρώπινους. Ο Παρασκευάς, ο γιος του αφέντη, κουβαλά το ψυχρό βλέμμα εκείνου που ξέρει μόνο να διατάζει. Ο Μιλτιάδης, ο αδερφός του, σπάει το μοτίβο με τη ρομαντική του φύση και την πίστη στη δικαιοσύνη. Ανάμεσά τους στέκει ο Γιάνναρος, δουλοπρεπής και συμφεροντολόγος, ένας μικρός κρίκος που δείχνει πόσο εύκολα ο φόβος γίνεται δύναμη για τους λίγους και καταστροφή για τους πολλούς. Μα εκείνες που δεν φεύγουν από το μυαλό μου είναι οι γυναίκες. Η Πασχαλιά, η Αντιγόνη, η γιαγιά Δέσποινα. Γυναίκες που έμαθαν να ζουν σκυφτές, να δουλεύουν, να σωπαίνουν, χωρίς η σιωπή τους να είναι αδυναμία· είναι αντοχή.
Οι άνθρωποι κουβαλούν τις εποχές τους, ακόμα κι όταν νομίζουν πως τις ξεπέρασαν.
Το κεντρικό νήμα του βιβλίου είναι η προδοσία. Και δεν μιλάμε μόνο για την προδοσία του έρωτα, όσο επώδυνη κι αν είναι. Μιλάμε για την προδοσία της οικογένειας, όταν ο αδερφός γίνεται ξένος. Για την προδοσία της φιλίας, όταν η εμπιστοσύνη διαλύεται. Για την προδοσία της κοινωνίας, όταν οι δυνατοί πατούν πάνω στους αδύναμους και ονομάζουν την αδικία «τάξη». Αυτή είναι η πιο βαριά προδοσία, γιατί δεν πληγώνει μόνο έναν άνθρωπο αλλά ολόκληρη τη συλλογική μνήμη. Η συγγραφέας μας δείχνει πως η προδοσία δεν έρχεται πάντα με θόρυβο. Συχνά σιγοβράζει, γλιστράει μέσα από τις σχέσεις, αφήνει ρωγμές που γίνονται χαράδρες. Διαβάζοντας, δεν μπορείς να μη σταθείς μπροστά σε αυτά τα ερωτήματα: Πόσο αντέχει μια ψυχή, όταν οι δικοί της άνθρωποι τη σημαδεύουν; Και πώς συνεχίζεις, όταν η εμπιστοσύνη έχει χαθεί;
Η σιωπή έχει βάρος, καμιά φορά είναι πιο εκκωφαντική από την κραυγή.
Η γραφή της συγγραφέως «Στον καιρό της προδοσίας» έχει την αμεσότητα της προφορικής αφήγησης. Δεν στήνει στολίδια. Στήνει σκηνές που μυρίζουν χώμα βρεγμένο, που στάζουν ιδρώτα, που κουβαλούν ήχους και γεύσεις. Ο θεσσαλικός κάμπος είναι ζωντανός, ανασαίνει μέσα από τις σελίδες, γίνεται ήρωας με τη δική του φωνή. Καθώς διάβαζα, ήταν σαν να στεκόμουν κι εγώ στην άκρη του χωραφιού, να βλέπω τις γυναίκες να σκύβουν και τους άντρες να παλεύουν, να ακούω τους ψιθύρους των ιστοριών τους που περνούν από γενιά σε γενιά. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη δύναμη του βιβλίου: σε βάζει μέσα του χωρίς να το καταλάβεις, σε αναγκάζει να γίνεις μέρος του.
Κάθε προδοσία αφήνει σημάδια· άλλα σβήνουν, άλλα μένουν για πάντα.
Το «Στον καιρό της προδοσίας» δεν είναι απλώς μια ιστορική αναπαράσταση. Είναι ένα βιβλίο που μιλά για το σήμερα όσο και για το χθες. Οι κοινωνικές ανισότητες, η κατάχρηση της εξουσίας, η θέση της γυναίκας, η ανάγκη για δικαιοσύνη, όλα αυτά δεν είναι παλιά ζητήματα. Είναι πληγές που ξανανοίγουν, ντυμένες με καινούρια ρούχα. Ο τρόπος που η συγγραφέας συνδέει το 1906 με το σήμερα μάς δείχνει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται με άλλες μορφές, πως οι κύκλοι της καταπίεσης δεν έχουν κλείσει. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η αξία του έργου: δεν μας αφήνει να το διαβάσουμε σαν κάτι ξένο. Μας αναγκάζει να το κοιτάξουμε σαν καθρέφτη, να δούμε τον εαυτό μας μέσα σε αυτό.
Κλείνοντας το «Στον καιρό της προδοσίας», κρατώ την εικόνα μιας γυναίκας να βαδίζει σκυφτή στον κάμπο, κουβαλώντας σιωπές που μετατρέπονται σε δύναμη, και ενός άντρα που βρίσκει το θάρρος να αντισταθεί, ξέροντας ότι το τίμημα θα είναι βαρύ. Και τότε γεννιέται το ερώτημα: αν ερχόσουν αντιμέτωπος με μια προδοσία που θα σημάδευε το μέλλον σου, θα συγχωρούσες ή θα άφηνες την πληγή να ορίζει για πάντα τη ζωή σου;
Περίληψη: 1906. Ο κάμπος της Θεσσαλίας βρίσκεται σε αναβρασμό. Οι τσιφλικάδες σκορπίζουν τον τρόμο στους κολίγους, οι οποίοι υποταγμένοι και άβουλοι, υπακούν στις εντολές τους αναζητώντας μια ελπίδα σωτηρίας. Ο αφέντης Βαλτατζής δεν συγχωρεί τα λάθη. Αυτά πληρώνονται ακριβά και τη δικαιοσύνη του αποδίδει χωρίς έλεος ο επιστάτης του, ο Γιάνναρος. Όλα, όμως, φαίνονται να αλλάζουν, όταν καταφτάνει στη Λαζαρίνα ο γιος του, Μιλτιάδης, ένας άντρας, που το όραμά του είναι να δει τον τόπο του να προοδεύει και τους ανθρώπους του να ζουν ελεύθεροι… Μέχρι τη στιγμή που αντικρίζει κατάματα το καταπράσινο βλέμμα της Πασχαλιάς, και ο νους του ξεστρατίζει.
Η Πασχαλιά δεν ήξερε από έρωτες και από ευγενικά βλέμματα αντρών. Εκείνη είχε μάθει μόνο να υποτάσσεται στη θέληση του πατέρα της και των αφεντάδων, καθοδηγούμενη από τη μοίρα της γυναικείας της θέσης. Μα σαν είδε την ευγενική όψη του Μιλτιάδη, η ψυχή της θέριεψε από αγάπη. Ο έρωτάς τους σαρωτικός, σήκωσε θύελλα στον κάμπο, και όσο και αν θέλησαν να τον κρατήσουν κρυφό, δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από το βλέμμα του Γιάνναρου. Και τότε όλα πήραν μια πορεία ανεξέλεγκτη, παρασύροντας μαζί τους και άλλες αθώες ψυχές… Το χώμα θα βαφτεί κόκκινο, αλλά η αλήθεια θα αποκαλυφθεί πολλά χρόνια μετά…
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Στον καιρό της προδοσίας
Συγγραφέας: Βασιλική Διαμαντή
Εκδόσεις: Έξη
ISBN: 978-618-5713-73-7
Σελίδες: 453
Έτος έκδοσης: 24/04/2025
Επιμέλεια: Ζωή Τσούρα
Δημιουργία κεντρικής εικόνας: Νεκταρία Βαρσαμή-Πουλτσίδη
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
