Στη σημερινή συνέντευξη στους Θεματοφύλακες Λόγω Τεχνών φιλοξενείται η εκπαιδευτικός και συγγραφέας Μαίρη Τσόγκα, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της «Όντι» από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
Συνέντευξη
Ρωτάει η Αγγελίνα Παπαθανασίου
Καλησπέρα. Ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη που μας παραχωρείτε.
Μ.ΤΣ. Καλησπέρα και από εμένα και ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση να μιλήσουμε. Είναι χαρά μου να επικοινωνώ μαζί σας και να μοιράζομαι τις σκέψεις μου με τους αναγνώστες σας.
Πώς προέκυψε η συγγραφή στη ζωή σας; Ήρθε τυχαία ή ήταν όνειρο ζωής που πραγματοποιήθηκε;
Μ.ΤΣ. Η συγγραφή ήταν πάντα ο δικός μου τρόπος έκφρασης. Θυμάμαι τον εαυτό μου από την εφηβεία να γράφει, στίχους κυρίως, γράμματα και κάποιες μικρές ιστορίες που δεν βγήκαν ποτέ από το συρτάρι μου. Ένιωθα όμως πως κάποια από αυτά δεν αφορούσαν μόνο εμένα, αλλά θα μπορούσαν να διαβαστούν και να μοιραστώ το μήνυμα που μετέφεραν. Αυτό όμως ταυτόχρονα ήταν μια απαγορευτική σκέψη, καθώς από τη μια ντρεπόμουν πολύ κι ανησυχούσα για την πιθανή απόρριψη κι από την άλλη αυτή δεν ήταν μια επαγγελματική εκδοχή που θα μπορούσε να έχει σταθερό εισόδημα και συνεπώς δεν μπορούσα να την υποστηρίξω στο αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον μου. Έτσι, το όνειρο εγκαταλείφθηκε, πριν αρθρωθεί η επιθυμία. Χρειάστηκε να ενδυναμωθώ σπουδάζοντας, αποκτώντας ανεξαρτησία και άλλες εμπειρίες για να φτάσουμε κάποια στιγμή να γράφω πάλι και να τολμήσω στο πλαίσιο των σπουδών μου να μοιραστώ μια από αυτές τις ιστορίες. Με την παρότρυνση ενός καθηγητή μου αποφάσισα να στείλω την ιστορία το 2007 στις εκδόσεις Πατάκη και να πάρω την πρώτη μεγάλη χαρά για την έκδοση του πρώτου μου βιβλίου, με τον τίτλο Μια μπάλα Ζωγραφιά. Και μόνο τότε τόλμησα να πω στον εαυτό μου και στους άλλους, ναι, θέλω να γράφω.
Από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο κυκλοφορεί το βιβλίο σας «Όντι», ένα μυθιστόρημα για παιδιά ηλικίας έντεκα ετών και άνω. Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για να γεννηθεί ο ήρωάς σας;
Μ.ΤΣ. Πέρασα την επαγγελματική μου ζωή σε αίθουσες και προαύλια σχολείων παρακολουθώντας μαθητές και μαθήτριες να μεγαλώνουν, να αλλάζουν, να αγωνίζονται, να πέφτουν και να σηκώνονται, καμιά φορά να εγκαταλείπουν, μα πιο συχνά να αναζητούν με τους τρόπους τους -που δεν ήταν πάντα οι αναμενόμενοι ή οι επιθυμητοί- χέρι βοήθειας για να προχωρήσουν τελικά. Μαζί τους προχωρούσα και άλλαζα κι εγώ, όχι πάντα συνειδητά. Όλα αυτά τα παιδιά και ο αγώνας τους να καταφέρουν να βρουν το βήμα που θα τους πάει μπροστά ήταν η πηγή έμπνευσης αυτής της ιστορίας, καθώς και η διαδρομή μίας εκπαιδευτικού που χρειάζεται να κάνει τις δικές της αλλαγές για να μπορεί να βρίσκεται στο πλάι τους.
Πολλά τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο σας. Σκιαγραφείτε εξαιρετικά την κατάσταση που επικρατεί στη σχολική κοινότητα με τα περιστατικά βίας σε όλες τις μορφές, τα προβλήματα που βιώνουν τα παιδιά στο σπίτι, την κρίση αξιών, την έλλειψη ενσυναίσθησης. Ως εκπαιδευτικός, φαντάζομαι ότι συναντάτε κάθε χρόνο πολλά παιδιά σαν τον Οδυσσέα, τον Άγη, τον Χρήστο, τη Γεωργία, τον Βλάση, τους ήρωες του βιβλίου σας. Είναι σχεδόν εκτός ελέγχου η βία μεταξύ ανηλίκων. Ποια είναι η αιτία κατά τη γνώμη σας;
Μ.ΤΣ. Τα τελευταία χρόνια τα φαινόμενα αυτά έγιναν όλο και πιο συχνά. Παιδιά με διάφορες δυσκολίες, οικογενειακές, μαθησιακές, κοινωνικές, και συμπεριφορές που μας ξαφνιάζουν και μας τρομάζουν όλο και πιο πολύ, συναντώνται στα σχολεία αλλά και έξω από αυτά. Ο Άγης και ο Χρήστος που αναφέρατε, για παράδειγμα, έχουν την ίδια συμπεριφορά και στην πλατεία της πόλης τους, ο Οδυσσέας δεν κρύβεται μόνο κάτω από το θρανίο του αλλά και κάτω απ’ τα σκεπάσματα του δωματίου του, πίσω από την οθόνη του υπολογιστή του, κρύβεται κυριολεκτικά από τη ζωή του όλη. Θέλω να πω πως η ζωή τους είναι ενιαία και δεν μπορούν τα αίτια της κάθε συμπεριφοράς να αναζητούνται μόνο στο περιβάλλον του σχολείου.
Το σχολείο είναι ο χώρος πρώτης κοινωνικοποίησης των παιδιών μακριά από την οικογένεια. Εκεί θα εκφραστούν όλες οι επιρροές της οικογένειας, αλλά και της κοινωνίας συνολικά, όπως τις προσλαμβάνουν τα παιδιά μέσα από διάφορες πηγές, π.χ. προσωπικές εμπειρίες, συζητήσεις και συναναστροφές, τηλεόραση, κοινωνικά δίκτυα, παιχνίδια, τρόποι διασκέδασης. Πολλές από τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας τα τελευταία χρόνια γίνονται πια με τέτοιο ρυθμό, που ένα παιδί δεν προλαβαίνει να τις επεξεργαστεί και να τις ενσωματώσει. Άλλωστε αυτό συμβαίνει και με τους ενήλικες. Αυτή είναι μια μορφή βίας που γίνεται σταδιακά και ασυνείδητα όλο και πιο οικεία. Το ίδιο και ο βομβαρδισμός από βίαιες εικόνες που δέχονται συνεχώς τα παιδιά από πολύ μικρά μέσα από video games, παιχνίδια, κοινωνικά δίκτυα, εικόνες από την τηλεόραση. Δυστυχώς και η καθημερινότητα κάποιων οικογενειών είναι βίαιη. Όλη αυτή η βία μοιάζει να γίνεται αποδεκτή με τη συχνότητα που επαναλαμβάνεται, κυρίως επειδή παραμένει μόνο στο επίπεδο της διαρκούς προβολής της. Συνεχώς ενημερωνόμαστε για φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού, επιθετικές συμπεριφορές και τραγικά γεγονότα χωρίς να ακολουθεί κουβέντα για αυτά, χωρίς να προτείνονται λύσεις, χωρίς να δίνεται ο χρόνος και ο χώρος που χρειάζεται για να γίνουν οι εσωτερικές εκείνες διεργασίες που θα επιτρέψουν σε ένα παιδί να αναγνωρίσει τα λανθασμένα πρότυπα και να βάλει στη θέση τους νέα, σωστά.
Αν ούτε στο σχολείο δεν δοθούν αυτές οι ευκαιρίες συστηματικά και μεθοδικά, τότε τα φαινόμενα δεν θα μειωθούν.
Διαβάστε την άποψή μας για το βιβλίο: Όντι
Εκτός από το επάγγελμα, έχετε άλλα κοινά στοιχεία με τη Ναυσικά, την καθηγήτρια αγγλικών στο σχολείο του Οδυσσέα;
Μ.ΤΣ. Η Ναυσικά είναι μια δασκάλα που έχει κάποια κοινά στοιχεία με τη δασκάλα Μαίρη. Για παράδειγμα, την αγωνία να βρει έναν τρόπο να προσεγγίσει τους πιο “δύσκολους” μαθητές της. Κάποιους από τους τρόπους που δοκιμάζει η Ναυσικά τους έχει δοκιμάσει και η Μαίρη, κάποιους τους έχει απορρίψει η Μαίρη αλλά η Ναυσικά τους επιλέγει, και κάποιους δεν τους δοκίμασε ποτέ η Μαίρη με τον τρόπο που γράφονται στο βιβλίο. Η Ναυσικά, καθώς εξελίσσεται παράλληλα με τον Οδυσσέα, γίνεται ένα ιδανικό μοντέλο εκπαιδευτικού που μπορεί να αλλάζει βαθιά για να υποστηρίξει την ουσία της δουλειάς της και αυτό είναι κάτι που η Μαίρη θα ήθελε να βλέπει σε κάθε εκπαιδευτικό. Τα υπόλοιπα στοιχεία του χαρακτήρα της Ναυσικάς είναι απολύτως μυθοπλαστικά.
Η Μάρια Μπαχά έχει δημιουργήσει τις εικόνες στο βιβλίο σας. Μιλήστε μας λίγο για τη συνεργασία σας.
Μ.ΤΣ. Η Μάρια Μπαχά είναι γνωστή για τη δύναμη του καλλιτεχνικού της έργου, τόσο στην εικονογράφηση όσο και στις προσωπικές της δημιουργίες. Ο φακός μέσα από τον οποίο απέδωσε εικονογραφικά την ιστορία του Όντι και η προσέγγισή της με στοιχεία γκράφιτι και ιδιαίτερες τεχνικές ανέδειξε την ιστορία με τρόπους που εγώ δεν είχα φανταστεί κι αυτό είναι πάντα ένα στοιχείο που πλουτίζει ένα βιβλίο. Καθώς ο Οδυσσέας έχει μόλις ανοίξει την πόρτα της μεταμορφωτικής εφηβείας, η Μάρια βρήκε τους εικαστικούς τρόπους να αποδώσει αυτό το δύσκολο πέρασμα με εικόνες ρεαλιστικές αλλά και αφαιρετικές, όπως η εφηβεία συνδυάζει σταδιακά τον ρεαλισμό με την αφαιρετική σκέψη για την κατανόηση του κόσμου. Είναι μια συνεργασία που έγινε με τη φροντίδα των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο και προσωπικά της Αλέξας Αποστολάκη και νομίζω πως ο Όντι ήταν τυχερός να βρεθεί σε τόσο δημιουργικά χέρια!
Έχουν προγραμματιστεί μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα παρουσιάσεις του «Όντι»;
Μ.ΤΣ. Σε αυτή τη φάση προτιμώ όταν μου δίνεται η ευκαιρία να συναντώ μαθητές που έχουν διαβάσει το βιβλίο και να συζητάω μαζί τους. Είναι τόσο ενδιαφέρουσες οι τοποθετήσεις των παιδιών γύρω από τα θέματα που θίγει το βιβλίο, που το θεωρώ πολύ πιο ουσιαστικό να μοιραστούμε σκέψεις, συναισθήματα, αγωνίες, απορίες, ιδέες και όμορφες στιγμές. Στο μέλλον ίσως προγραμματίσουμε και παρουσιάσεις και θα χαρούμε να σας ενημερώσουμε αν γίνει αυτό.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Μ.ΤΣ. Πολλές ιδέες, που δεν ξέρω αν και πότε θα βρουν τον δρόμο τους στο χαρτί, και ένα μυθιστόρημα για εφήβους, πάλι, που χρειάζεται τον χρόνο του για να ολοκληρωθεί. Εκτός αν ξαφνικά ξεπηδήσει μια ιδέα που θα είναι στην τέλεια εσωτερική στιγμή της για να γραφτεί!
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη συνέντευξη, θα θέλατε να πείτε κάτι στους αναγνώστες μας;
Μ.ΤΣ. Θα ήθελα να τους ευχαριστήσω για τον χρόνο που αφιέρωσαν για να διαβάσουν τη συνέντευξη αυτή! Είναι τόσο πολύτιμες οι στιγμές του καθενός μας, που είναι πραγματικά τιμή να σου δίνουν οι άλλοι από τον χρόνο τους! Και να ευχηθώ να διαβάζουν πάντα τα βιβλία που θα μιλούν στην καρδιά τους.
Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας. Καλή δημιουργική συνέχεια.
Επιμέλεια κειμένου: Ζωή Τσούρα
Δημιουργία κεντρικής εικόνας: Νεκταρία Βαρσαμή-Πουλτσίδη
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
