Δεκατρία μπαλώματα – Πηνελόπη Κουρτζή
Νόθα η Νόρα. Μεγαλώνει στη Μυτιλήνη, στα μέσα του 19ου αιώνα, με το στίγμα που την ακολουθεί σαν αγκάθι πάνω στην ψυχή της. Έχει κακοφορμίσει αυτή η λέξη. Πάνω στην παιδική καρδούλα της. Βρίσκει τον τρόπο να λυτρωθεί, πληρώνοντας όμως αντίτιμο…
Προσωπική άποψη: Παναγιώτα Γκουτζουρέλα
Νόρα, μια μικρή Μυτιληνιά που ζει απόμερα στο νησί, σε ένα σπίτι δίπλα στα κύματα, με τη μητέρα της και την Μπελελένα. Ο πατέρας της, από τους πιο επιφανείς και πλούσιους ανθρώπους του νησιού, έχοντας μείνει χήρος με έναν γιο, διστάζει να παντρευτεί την αγαπημένη του. Παίρνει μαζί του τη Νόρα μια φορά τον μήνα στο σπίτι του, παρουσιάζοντάς την ως βαπτιστήρα του. Και η Νόρα εναποθέτει τις ελπίδες της πως θα αποκτήσει το πολυπόθητο επίθετό του σε αυτές τις επισκέψεις, αν και όλοι πίσω από την πλάτη της γνωρίζουν την αλήθεια και σιγοψιθυρίζουν «νόθα». Εκεί, στο σπίτι, γνωρίζει τη μοδίστρα που της μαθαίνει την τεχνική του μπαλώματος των ρούχων. Μόνο που η Νόρα έχει άλλα σχέδια. Την τέχνη του μπαλώματος θα τη χρησιμοποιήσει για να μπαλώσει τους πόνους και τις πίκρες της ζωής της.
Το μπάλωμα είναι τέχνη, μικρή μου. Είναι χάρισμα· να μπορείς να αλλάζεις κάτι που είναι παλιό ή ελαττωματικό και να το φτιάχνεις πάλι ώστε να σου αρέσει.
Όταν ένας σεισμός την αφήνει ορφανή και από μάνα και πατέρα, η Μπελελένα αναλαμβάνει το μεγάλωμά της. Η Νόρα μπαλώνει ό,τι την πληγώνει. Πρώτα απ’ όλα το όνομά της, που την πονάει γιατί δεν έχει επίθετο. Ένα μεταλλικό κουτάκι με σύνεργα ραπτικής και μικρά κομμάτια υφάσματος επουλώνουν την απόρριψη, τα λάθη, την κακία. Τα μπαλώματα διορθώνουν όσα η ίδια δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Την αδιαφορία του αδελφού της, που δεν της αναγνωρίζει το δικαίωμα να ανήκει στην οικογένειά του. Τον ψεύτικο έρωτα που γνώρισε και νόμισε πως θα αλλάξει η ζωή της. Μια ζωή γεμάτη πίκρες αλλά και χαρές.
Από νόθα έγινε με ένα μικρό μπάλωμα Νόρα. Έβαλε προσεκτικά το κόκκινο βελούδο στο κουτί της και είπε: «Εσύ είσαι το πρώτο μου μπάλωμα. Από εδώ και πέρα δεν υπάρχει θήτα. Δεν υπάρχει νόθα. Υπάρχει Νόρα».
Δεκατρία μπαλώματα συνολικά η ζωή της. Με αυτά πορεύτηκε η Νόρα, επιζητώντας μια ταυτότητα, το δικαίωμα να ονομάζεται Νόρα Χιωτέλλη.
Μέσα από το μυθιστόρημα της Πηνελόπης Κουρτζή, μεταφερόμαστε στη Μυτιλήνη μιας περασμένης εποχής. Πλούσιο σε ιστορικά, λαογραφικά και εθιμοτυπικά στοιχεία, δημιουργείται ο τέλειος καμβάς για την ιστορία της Νόρας, αναδεικνύοντας δύο κύρια θέματα της εποχής: τη θέση της γυναίκας και το ζήτημα των νόθων παιδιών.
Σε ένα νησί όπου ακόμη είναι υποδουλωμένο στους Τούρκους και η γυναίκα δεν είναι αυτή που δικαιούται την πατρική κληρονομιά, τα δικαιώματά της είναι ελάχιστα. Η νοοτροπία της εποχής περιγράφεται γλαφυρά και αντικειμενικά. Γάμος με προξενιό, αποχή από τα κοινωνικά δρώμενα και ο περιορισμός της γυναίκας στην οικιακή ζωή και στην ανατροφή των παιδιών. Σε αυτό το καθεστώς, η Νόρα αντιδρά. Απαιτεί όσα δικαιώματα μπορεί και στα υπόλοιπα αποφασίζει και πράττει από μόνη της.
Η ύπαρξη των νόθων παιδιών είναι επίσης ένα ζήτημα ευαίσθητο, το οποίο η συγγραφέας καταφέρνει να ζωντανέψει χωρίς συναισθηματικές ακρότητες. Εκτός της Νόρας, που δεν αναγνωρίστηκε επίσημα από τον πατέρα της και αγωνίστηκε για να δικαιωθεί το αίτημά της για την απόκτηση επιθέτου, η βρεφοδόχος του νοσοκομείου δείχνει πόσο φοβισμένες ήταν οι γυναίκες για την κοινωνική κατακραυγή.
Μυτιλήνη, Κωνσταντινούπολη, Παρίσι.
Νόρα, Μπελελένα, Στρατής, Λιόλια, Δήμος, Άρης.
Όλοι με τον δικό τους χαρακτήρα και άρωμα προσφέρουν στην ιστορία, ισάξια, τα στοιχεία που χρειάζονται για την εναπόθεση ιδεών, πράξεων, συμβάντων, και για τη δημιουργία ενός μυθιστορήματος που καθρεφτίζει μια ολόκληρη εποχή.
Μυρωδιές από Ανατολή και Δύση έχουν τα Δεκατρία Μπαλώματα. Θρησκευτικά στοιχεία, συμβολισμοί και δοξασίες, αινιγματικές καταστάσεις και ιστορικά ντοκουμέντα συνθέτουν τη ζωή στη Μυτιλήνη εκείνης της εποχής. Γλαφυρό, με καθένα από τα δεκατρία μπαλώματα να αποτελεί και μία αφετηρία για τον αναγνώστη να προβληματιστεί και να αισθανθεί. Σε συνεπαίρνει η μαγεία της αφήγησης και σε μεταφέρει σε τόπους που αφήνουν την αίσθηση του γνώριμου αλλά και του ανέφικτου, να βιώσεις τις καταστάσεις που εξιστορούνται. Το τέλος του συνυφαίνει τη θλίψη με τη χαρά, την αγωνία με τη δικαίωση, και έχεις τη βεβαιότητα πως διάβασες ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα.
Μου άρεσε πολύ. Θα διαβάσω και τα υπόλοιπα βιβλία της συγγραφέως με μεγάλη χαρά.
Περίληψη: «Μικρή μου, να θυμάσαι πάντα∙ το μπάλωμα όταν γίνεται δεν ξεγίνεται. Κοίτα, όμως, σαν καινούργιο δείχνει. Το μπάλωμα είναι τέχνη».
«Και τι ακριβώς σημαίνει μπάλωμα; Και γιατί να μην αγοράσεις καινούργιο; Αφού έχετε τόσους παράδες», απορούσε η Νόρα.
«Μπάλωμα είναι η επιδιόρθωση ενός πράγματος που χάλασε, αλλά δε θες να το αποχωριστείς ή δε γίνεται να το αποχωριστείς. Το μπάλωμα είναι τέχνη, μικρή μου. Είναι χάρισμα∙ να μπορείς να αλλάζεις κάτι που είναι πια παλιό ή ελαττωματικό και να το φτιάχνεις πάλι ώστε να σου αρέσει».
Η Νόρα, βαφτισμένη Ελεονώρα, νόθα κόρη του Μιχαήλου Χιωτέλλη, μαθαίνει την τέχνη του μπαλώματος στο σπίτι του πατέρα της, στη Μυτιλήνη, γύρω στα μέσα του 1800. Η ίδια, όμως, δεν μπαλώνει τα ρούχα της∙ μπαλώνει τα θλιβερά της ζωής της, ξεκινώντας από το όνομά της. Μόνο, όμως, το όνομα, γιατί ως νόθα επίθετο δεν έχει. Το ταλέντο της αυτό τη βοηθάει να επιζήσει από τα δεινά που πλήττουν το νησί και φέρουν τα πάνω κάτω στη ζωή της, να αντιμετωπίσει τους ανθρώπους που την πληγώνουν, με πρώτο τον αδελφό της, να δοθεί στον έρωτα χωρίς να υπολογίσει τους ηθικούς κανόνες και τελικά να αποκτήσει αυτό που πάντα επιθυμούσε: μια ταυτότητα. Κάθε μπάλωμα, όμως, έχει ένα αντίτιμο. Και η Νόρα τα πληρώνει όλα∙ και τα δεκατρία μπαλώματα. Γιατί τόσα χρειάστηκε να κάνει.
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Δεκατρία μπαλώματα
Συγγραφέας: Πηνελόπη Κουρτζή
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 320
Έτος έκδοσης: 2017
ISBN: 978-618-01-2287-9
Επιμέλεια κειμένου: Ζωή Τσούρα
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
