Ο Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πεσκόφ (28/3/1868-18/6/1936), πρωτίστως γνωστός ως Μαξίμ Γκόρκι (Максим Горький) ήταν Ρώσος συγγραφέας, από τους πρωτοπόρους του ρεύματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Επέλεξε ως ψευδώνυμο το Γκόρκι επειδή σημαίνει πικρός. Αντιτάχτηκε πολλάκις στο τσαρικό καθεστώς και πέρασε πολύ καιρό στις φυλακές και στην εξορία.
Γράφει η Χαρά Δελλή
Γεννήθηκε από φτωχούς γονείς, στην πόλη Νίζνι Νόβγκοροντ. ‘Οταν ήταν 5 ετών, πεθαίνει ο πατέρας του. Η μητέρα του ξαναπαντρεύεται αλλά πεθαίνει πρόωρα κι ο ίδιος μένει με τον παππού και τη γιαγιά του. Οι ιστορίες, τα παραμύθια κι η τρυφερή παρουσία της τελευταίας άσκησαν μεγάλη επίδραση πάνω του.
Μαξίμ Γκόρκι πηγαίνει ελάχιστα. Αναγκάζεται από τη φτώχεια να φύγει από το σπίτι στα 9 του για ν’ αναζητήσει την τύχη του. Έγινε βοηθός υποδηματοποιού, βοηθός αγιογράφου, λαντζέρης σε καράβι, αχθοφόρος στην Οδησσό, νυχτοφύλακας σε ψαράδικο, φούρναρης, καθαριστής καμινάδων, εργάτης στα χωράφια. Ρακένδυτος, πεζός και πεινασμένος γυρνά όλη τη χώρα, γνωρίζει τους ανθρώπους και τη δυστυχία τους για πάνω από 5 χρόνια, κάτι που ήταν εξίσου καθοριστικό για τη μετέπειτα λογοτεχνική αλλά και την πολιτική του πορεία. Γνωρίζει το σκληρό πρόσωπο της ζωής. Έτσι, επιλέγει να πορευτεί με το όνομα Μαξίμ Γκόρκι.
Στα τέλη του 1887 αυτοπυροβολείται μ’ ένα παλιό πιστόλι στο στήθος. Η σφαίρα θα μείνει στα πνευμόνια του 40 ολόκληρα χρόνια. Το αποτέλεσμα ήταν να ταλαιπωρείται μια ζωή από πνευμονικές παθήσεις λόγω διάτρησης. Η αιτία ήταν μάλλον ο θάνατος της γιαγιάς του. Αυτή η περιπέτεια τον όπλισε όμως με αισιοδοξία και αγωνιστικό πείσμα.
Παρά τις αντιξοότητες αυτές, από το 1892 κιόλας, αρχίζει να εκδηλώνεται η αγάπη του για τη λογοτεχνία. Ξεκινά να γράφει, πρώτα για βιοποριστικούς λόγους, επιφυλλίδες σ’ επαρχιακές εφημερίδες. Τότε εργαζόταν στην εφημερίδα Tiflis του Καυκάσου κι ακόμα χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Jehudiel Khlamida, αλλ’ από κείνη τη χρονιά και μετά επιλέγει το Γκόρκι. Λίγα χρόνια μετά, γνωρίζεται με το συγγραφέα Βλαντιμίρ Κορολένκο που του δημοσιεύει το διήγημα, «Τσελκάς» και γνωρίζει κάποιον ενδιαφέρον. Το 1899 οι τυπωμένες συλλογές των διηγημάτων του, γνωρίζουν καταπληκτική επιτυχία. Γίνεται γνωστός σ’ όλη την Ευρώπη.
Λογοτεχνικός προλετάριος και πολιτικός ακτιβιστής. Μια επιβλητική μορφή των ρωσικών γραμμάτων.
Τα έργα του περιγράφουν τη ζωή της εργατικής τάξης, πριν και μετά την επανάσταση. Η γραφή του ήταν πάντα δυνατή και άμεση, πολύ παραστατική, ένας συνδυασμός ρεαλισμού και ρομαντισμού που τσεκουρώνει τα κακώς κείμενα της χώρας του.
Το 1896 παντρεύτηκε την Αικατερίνη Πάβλοβνα και αποκτήσανε ένα γιο, τον Μαξίμ Αλεξέγιεβιτς Πεσκόφ. Το ζευγάρι χώρισε το 1903 αλλά το διαζύγιό τους δεν επισημοποιήθηκε ποτέ.
Για κάποιο διάστημα συζούσε με μια ιερόδουλη θέλοντας να την βάλει στον σωστό δρόμο. Ύστερα γνώρισε την ηθοποιό του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας και μαθήτρια του Στανισλάβσκι, Μαρία Αντρέγεβα. Εκείνη ήταν τότε παντρεμένη. Ταξιδέψανε μαζί στην Αμερική, για να συγκεντρώσουν χρήματα για την επανάσταση. Παντού την σύστηνε ως σύζυγό του. Ξέσπασε όμως σκάνδαλο στον Τύπο, που αποκαλούσε τον Γκόρκι αναρχικό και δίγαμο. Τελικά δεν συγκεντρώθηκαν χρήματα γιατί και οι δύο αφοσιώθηκαν στον έρωτα.
Mετεπαναστατικά, ο Γκόρκι γνωρίζει τη νέα του σύντροφο, Μαρία Μπενκεντόρφ-Μπούντμπεργκ. Είχε τη φήμη διεθνούς τυχοδιώκτριας. Ο Γκόρκι κι εκείνη δήλωναν σύζυγοι και όλα έβαιναν καλώς ώσπου έφτασε στη Ρωσία, ο Άγγλος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Χέρμπερτ Γουέλς. Ο Γουέλς δεν έβρισκε δωμάτιο και τον φιλοξένησε ο Γκόρκι. Δε θεωρούσε ελκυστική τη γυναίκα του Γκόρκι, ωστόσο έκανε σχέση μαζί της και ένα πρωί ο Γκόρκι τους βρήκε να κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι. Μετά τον θάνατό του, η Μαρία μετακόμισε στο Λονδίνο κι έκανε σχέση με τον Γουέλς, χωρίς ποτέ να παντρευτούν. Θυμόταν συνέχεια τον Μαξίμ Γκόρκι…
Το 1902 η Ακαδημία τον εκλέγει μέλος της. Λίγες μέρες μετά ο Τσάρος Νικόλαος ο Β’ ακυρώνει την εκλογή του, επειδή τα βάζει με τη λογοκρισία του τύπου που εφαρμόζεται, μ’ αποτέλεσμα οι Τσέχωφ και Κορολένκο να παραιτηθούν. Την ίδια χρονιά γνωρίζεται με τον Λένιν και γίνονται φίλοι. Τρία χρόνια μετά αναλαμβάνει τη διεύθυνση του περιοδικού Νέα Ζωή κι αγωνίζεται για την επανάσταση. Γράφεται στο κομμουνιστικό κόμμα των Μπολσεβίκων. Συλλαμβάνεται και κλείνεται στο φρούριο Πετροπαβλόφσκ, κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης επανάστασης του 1905 κι εκεί μέσα γράφει ένα βιβλίο που φαινομενικά αναφέρεται στην επιδημία χολέρας του 1862, μα ουσιαστικά μιλά για το παρόν. Λογοτέχνες απ’ όλο τον κόσμο όπως ο Τσέχωφ κάνουν έκκληση για τη σωτηρία του.
Την επόμενη χρονιά φεύγει στο Κάπρι μέχρι το 1913 κι όταν επιστρέφει συμμετέχει στα πολιτικά δρώμενα που συντέλεσαν στο να ξεσπάσει η επανάσταση του 1917 και συμμετέχει ενεργά και σ’ αυτήν. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου το δωμάτιό του στην Πετρούπολη είχε γίνει καταφύγιο μπολσεβίκων. Μέχρι να ξεσπάσει η επανάσταση, δεν του επιτρεπόταν να εγκαταλείψει τη χώρα. Εγκαθίσταται σ’ ένα αγροτικό σπίτι στο βουνό Adirondack, κοντά στη Νέα Υόρκη και γράφει το σπουδαίο του μυθιστόρημα «Μάνα», όπου απεικονίζεται για πρώτη φορά στη λογοτεχνία η πάλη του επαναστατικού προλεταριάτου για το σοσιαλισμό, κάτω από την καθοδήγηση του κόμματος της εργατικής τάξης, και η γέννηση του νέου ανθρώπου μέσα σε αυτόν τον αγώνα.
Δυο βδομάδες μετά το ξέσπασμα της επανάστασης, τον Οκτώβρη του 1917, έρχεται σε σύγκρουση με τα ηγετικά στελέχη του κόμματος.
Από το 1918, προτείνεται για το Νόμπελ Λογοτεχνίας 5 φορές με το έργο του να ασκεί σημαντική επίδραση στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Τον Αύγουστο του 1921 συλλαμβάνονται οι φίλοι του λογοτέχνες, Νικολάι Γκουμιλιόφ κι η σύζυγός του Άννα Αχμάτοβα για φιλομοναρχικές τάσεις. Γυρίζει εσπευσμένα στη Μόσχα πετυχαίνοντας να τους ελευθερώσει με προσωπική διαταγή του ίδιου του Λένιν, μα όταν σπεύδει να τους δει, διαπιστώνει πως ήδη έχουν πυροβολήσει θανάσιμα τον Νικολάι. Κοντά σ’ αυτά έρχεται η επιδείνωση της υγείας του, μια παλιά φυματίωση από τον καιρό που γυρνούσε στους δρόμους, και τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς, μεταναστεύει ξανά στο Κάπρι ή στο Σορέντο για λόγους υγείας, μέχρι το 1929. Ίσως ο Λένιν ήθελε να ξεφορτωθεί τον Γκόρκι κι έτσι τον συμβουλεύει να φύγει από τη Ρωσία για λόγους υγείας.
Επιστρέφει στη Ρωσία κατά διαστήματα, δέχεται τιμές από τον Στάλιν και βραβεύεται πολλάκις. Τ’ όνομά του δίνεται σε κεντρική λεωφόρο και μετονομάζεται και η γενέτειρά του, επίσης ένα από τα μεγαλύτερα αεροπλάνα της εποχής στη Ρωσία, το Τουπόλεφ 20 ονομάζεται Γκόρκι, όπως κι ένα μεγάλο πάρκο μες στο κέντρο της Μόσχας.
Είναι γεγονός πως το κόμμα εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τ’ όνομά του για να προωθήσει την προπαγάνδα του στον έξω κόσμο.
Το 1936 πεθαίνει ξαφνικά κάτω από ανεξιχνίαστες συνθήκες. Ακούγεται πως έπασχε από χρόνια φυματίωση και πνευμονία αλλά ίσως υπήρξε και θύμα σταλινικών εκκαθαρίσεων. Οι Στάλιν και Μολότωφ μετέφεραν το φέρετρό του στην κηδεία. Θάφτηκε στην Κόκκινη Πλατεία, με το δοχείο με τις στάχτες του να μπαίνει στον τοίχο του Κρεμλίνου. Η δε γενέτειρά του ξαναπήρε την προηγούμενή της ονομασία Νίζνι-Νόβγκοροντ το 1990.
Έργα του Μαξίμ Γκόρκι έχουν ανεβεί σε πολλά ελληνικά θέατρα.
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
