Στη σημερινή συνέντευξη στους Θεματοφύλακες Λόγω Τεχνών, έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε τη συγγραφέα Σοφία Μάντζιου, με αφορμή το νέο μυθιστόρημά της «Το Πορτρέτο των Αρραβώνων», το οποίο αγγίζει τις ψυχές μας, αναδεικνύοντας τις αόρατες αλυσίδες που κρατούσαν δέσμιες τις γυναίκες της ελληνικής επαρχίας τη δεκαετία του ’60. Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Έξη. Ας ανακαλύψουμε περισσότερα για την ίδια και το έργο της μέσα από αυτή τη συνέντευξη.
Συνέντευξη
Ρωτάει η Νεκταρία Βαρσαμή-Πουλτσίδη
Κυρία Μάντζιου, το «Πορτρέτο των Αρραβώνων» μας μεταφέρει στην ελληνική επαρχία της δεκαετίας του ’60. Τι σας ενέπνευσε να γράψετε αυτή την ιστορία; Ποιες προκλήσεις, ποιες επιθυμίες και ποιες θυσίες έπρεπε να κάνουν οι γυναίκες τότε στην ελληνική επαρχία; Βρήκατε κοινά εκείνης της εποχής με το σήμερα;
Απ: Οι ίδιες οι γυναίκες εκείνης της εποχής ήταν που αποτέλεσαν την έμπνευση του βιβλίου αυτού. Και εννοώ οι γιαγιάδες, οι μανάδες, οι θείες μας… Άτομα υπαρκτά, τα οποία είχα την τύχη να συναντήσω. Ως άνθρωπος που μεγάλωσε και ζει στην επαρχία, τις έχω συναναστραφεί, με έχουν εν μέρει μεγαλώσει κι έτσι έχω ακούσει τις ιστορίες τους. Κι ενώ αρχικά ήταν απλές διηγήσεις, καθώς γινόμουν κι εγώ γυναίκα άρχισα να αφουγκράζομαι τις ψυχές τους, πόσα κουβαλούσαν… Η πρόκληση του να κρατάν την ισορροπία μέσα στις οικογένειες, μέσα στις κοινωνίες, χωρίς να ξεχνούν να στέκουν ένα βήμα πίσω, να σκύβουν το κεφάλι. Η επιθυμία να υπάρξουν, να ευτυχήσουν, να ανθίσουν, αλλά με προσοχή μην και προκαλέσουν… Πόσα άντεχαν…
Όσο για τις θυσίες, ως επί το πλείστον μονάχα θυσίες έκαναν, λες και η θυσία ήταν η φύση της γυναίκας! Ποτέ δεν έβαζαν τον εαυτό τους πρώτο. Πάντα η οικογένεια, το θέλημα των γονιών, του συζύγου, των πεθερικών, των παιδιών, της κοινωνίας τις καθόριζαν. Και δυστυχώς ακόμα κι αν οι εποχές άλλαξαν, δεν γίνεται να μην παρατηρήσει κανείς πως υπάρχουν κοινά σημεία στο τότε και στο τώρα. Με πιο έμμεσο τρόπο βέβαια.
Η Ρίνα και η Αρετή είναι δύο γυναίκες με εντελώς διαφορετικές επιλογές ζωής. Τι συμβολίζουν για εσάς αυτοί οι δύο χαρακτήρες; Πήρατε στοιχεία από «Ρίνες» και «Αρετές» που γνωρίζετε;
Απ: Η Ρίνα συμβολίζει όλα τα καθήκοντα που σήκωναν και σηκώνουν στους ώμους τους οι γυναίκες και η Αρετή τη μάχη για την απαλλαγή από τα καθήκοντα αυτά, τη μάχη για την ελεύθερη επιλογή του τρόπου ζωής.
Και οι δύο έχουν στοιχεία από τις “Ρίνες” και τις “Αρετές” που έχω συναντήσει. Αυτό νομίζω τις κάνει “πραγματικές”, ανθρώπινες… Για την Αρετή, θέλω να πιστεύω πως έχω χρησιμοποιήσει και στοιχεία από μένα την ίδια, μακάρι να είμαι όντως τόσο δυναμική…
Η κοινωνική καταπίεση και οι έμφυλες διακρίσεις είναι κεντρικά θέματα στο βιβλίο σας. Έχετε καταλήξει πώς γεννιούνται; Πιστεύετε ότι η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει ουσιαστικά από τότε μέχρι σήμερα;
Απ: Είναι γνώρισμα του ανθρώπου να δημιουργεί διακρίσεις και να καταπιέζει όταν έχει την ευκαιρία και την εξουσία. Κι εφόσον οι κοινωνίες φτιάχνονται από ανθρώπους, δεν γίνεται να μην εμπεριέχουν τέτοια “συστατικά”. Η κρυμμένη ανασφάλεια; Η ανάγκη για επιβεβαίωση ή για κάποιο αίσθημα υπεροχής; Δεν ξέρω…
Ευτυχώς, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι πλέον η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί. Και χρησιμοποιώ συνειδητά αυτό το ρήμα, γιατί η αλλαγή είναι κάτι ριζοσπαστικό, κάτι που πρέπει να συμβεί εκ βάθρων, όχι κάτι μικρό και απλό. Έχουμε ακόμη πολλά στερεότυπα και κατάλοιπα να ξεριζώσουμε, αν θέλουμε να μιλήσουμε κάποτε για αλλαγή.
Η τέχνη και η συμβολική δύναμη των εικόνων παίζουν σημαντικό ρόλο στην αφήγησή σας, όπως φαίνεται και από το πορτρέτο που δίνει τον τίτλο στο βιβλίο. Ποια είναι η σημασία του μέσα στην ιστορία;
Απ: Αν υπάρχει κάτι που αγαπάω περισσότερο από τις όμορφες εικόνες που δημιουργεί η αφήγηση, είναι οι συμβολισμοί που μπορούν να δεθούν με τις εικόνες αυτές. Το πορτρέτο ξεκινάει ως ένα σύμβολο της “σκλαβιάς” της Ρίνας, εκείνη, πλάι σ’ έναν σύζυγο που δεν διάλεξε, στέκει απέναντι από τον φωτογράφο. Στο τέλος όμως, αυτή η παλιά φωτογραφία ταξιδεύει στον χρόνο, στον χώρο, αλλάζει χέρια και μετατρέπεται σε έναν πίνακα γεμάτο απαντήσεις, στο “Πορτρέτο των Αρραβώνων” που γίνεται σύμβολο της απόλυτης λύτρωσής της.
Η Ρίνα τελικά επιλέγει να σπάσει τα δεσμά της και να χαράξει τον δικό της δρόμο. Τι μήνυμα θέλατε να περάσετε μέσα από αυτή την εξέλιξη του χαρακτήρα; Υπάρχουν χαρακτηριστικά της που ζηλεύετε;
Απ: Το κύριο μήνυμα αυτής της απελευθέρωσης είναι η διατήρηση της ελπίδας, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που ίσως περνάει κανείς. Δεν πρέπει να παρατάμε την προσπάθεια, οφείλουμε να παλεύουμε με κάθε μέσο, ώστε να αποτινάξουμε οτιδήποτε μας βασανίζει ή μας κρατάει πίσω.
Αν υπάρχει κάτι που ζηλεύω στη Ρίνα, είναι η ανωτερότητα με την οποία στάθηκε σε όλη της τη διαδρομή. Δεν έχασε την αγνή της ψυχή, δεν άφησε να τη λερώσουν οι κακοί άνθρωποι με τους οποίους αναγκάστηκε να γίνει οικογένεια, δεν έγινε ένα με αυτούς. Και όταν ξέφυγε πια, κατάφερε να απορρίψει τον πειρασμό της εκδίκησης, προτίμησε να τα αφήσει όλα στο παρελθόν και να πορευτεί προς την αγάπη, να γιατρευτεί μέσα από αυτή κι όχι μέσα από την ανταπόδοση του πόνου που βίωσε.
Αν έπρεπε να συνοψίσετε το «Πορτρέτο των Αρραβώνων» σε μία φράση, ποια θα ήταν αυτή και γιατί;
Απ: Η φράση της Αρετής, η παρακαταθήκη της, εκείνο το “Μην υποταχθείς!” που άφησε στη Ρίνα. Γιατί αυτή η παράκληση-προσταγή και η εκπλήρωσή της αποτέλεσαν με κάποιον τρόπο τον πυρήνα της ιστορίας. Υπήρξε κομβικής σημασίας μήνυμα για την ηρωίδα και θα ήθελα το ίδιο να ισχύσει για κάθε αναγνώστη ο οποίος έχει ανάγκη να το “ακούσει”.
Διαβάστε την άποψή μας για το βιβλίο: Το Πορτρέτο των Αρραβώνων
Μπορεί η δύναμη της λογοτεχνίας από μόνη της να αναδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βλέπουν τα βιβλία και την ανάγνωση; Ποια είναι η άποψή σας;
Απ: Η αναδιαμόρφωση είναι εξαιρετικά υψηλός στόχος, ωστόσο η δύναμη της τέχνης είναι απίστευτη. Όλων των τεχνών δηλαδή. Αρκεί, φυσικά, να είναι κανείς ανοιχτός στο να δεχτεί αυτή την επίδραση.
Τώρα, αν πρέπει να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα για τη λογοτεχνία, σίγουρα το βιβλίο διανύει δύσκολες εποχές, αντιμετωπίζει σκληρό ανταγωνισμό, θέλω όμως να είμαι αισιόδοξη. Καμία οθόνη όσο ακριβή κι αν είναι δεν μπορεί να φτάσει τα χρώματα του μυαλού σου, τις εικόνες που θα ζωγραφίσει, τους κόσμους που θα χτίσει, τις φωτιές που θα ανάψει με μία μονάχα σπίθα καλής μυθοπλασίας! Σε αυτό ποντάρω, σε αυτό θα ποντάρω πάντα…
Επιμέλεια κειμένου: Ζωή Τσούρα
Δημιουργία κεντρικής εικόνας: Νεκταρία Βαρσαμή-Πουλτσίδη
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
