Το εμβληματικό και αντιπολεμικό μυθιστόρημα του Γερμανού συγγραφέα Έριχ Μαρία Ρεμάρκ «Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον» αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή κλασικά αναγνώσματα παγκοσμίως. Μεταφράστηκε σε πάνω από 45 γλώσσες και γυρίστηκε 3 φορές σε ταινία. Η πιο πρόσφατη προβλήθηκε από το Netflix το φθινόπωρο του 2022.
Προσωπική άποψη: Μαρία Στρατή
Κυκλοφόρησε το 1929, δηλαδή λίγο πριν καταλάβουν την εξουσία οι Ναζί στη Γερμανία. Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα έχει έντονα στοιχεία ρεαλισμού, και κυνισμού σε κάποια σημεία της πλοκής. Η αφήγηση είναι σε πρώτο πρόσωπο, μια τεχνική που βοηθά στην παραστατική περιγραφή της φρίκης που βιώνουν οι στρατιώτες που βρίσκονται στα χαρακώματα. Σκοπός του συγγραφέα είναι να τονίσει τη ζημιά που μπορεί να κάνει ο πόλεμος σε όσους βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή στο υπόλοιπο της ζωής τους, αν καταφέρουν βέβαια να επιζήσουν με τόσα πυρά που ανταλάσσονται εκατέρωθεν.
Η φρίκη του πολέμου δια στόματος ενός εικοσάχρονου στρατιώτη
Μέσω του δεκαεννιάχρονου στρατιώτη Πάουλ Μπόυμερ, ο οποίος βρέθηκε στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μαζί με την παρέα του από το σχολείο έπειτα από πλύση εγκεφάλου που δέχθηκαν από τους πύρινους λόγους ενός «πατριώτη» καθηγητή τους, εξιστορεί με πάσα λεπτομέρεια τη φρίκη του πολέμου. Η σωματική και η ψυχική κόπωση των στρατιωτών, τα καψόνια που βίωσαν από λοχίες που δε βρέθηκαν ποτέ στην πρώτη γραμμή και δεν ήξεραν καθόλου την πραγματικότητα των χαρακωμάτων, αντικατοπτρίζονται σε κάθε αράδα.
Είμαι νέος. Είμαι είκοσι χρονών. Μα από τη ζωή μοναχά την απελπισία έχω γνωρίσει, αυτή την αγωνία, το θάνατο, το πιο παράλογο αλυσόδεμα της ζωής σε μια άβυσσο πόνου.
Ο Ρερμάρκ κάνει εκτενή αναφορά στο μεγάλο ψυχικό κόστος του πολέμου για τη γενιά του. Στα χαρακώματα η κύρια προτεραιότητα είναι να παραμείνεις ζωντανός από τα εχθρικά πυρά και να αντέξεις τις κακουχίες όπως η έλλειψη φαγητού, οι κακές συνθήκες υγιεινής και τα περιορισμένα μέσα περίθαλψης των τραυματιών. Ο νεαρός Πάουλ και η παρέα του προσπαθούν να επιβιώσουν και ταυτόχρονα να μην χάσουν την ανθρωπιά τους μέσα σε τόσο απάνθρωπες συνθήκες.
Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι οι λαοί δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν μεταξύ τους και ότι ο πόλεμος είναι ένα παιχνίδι των ισχυρών που δεν βρέθηκαν ούτε λεπτό στα χαρακώματα.
Βλέπω συχνά να σπρώχνονται οι λαοί να χτυπούν ο ένας τον άλλο και να σκοτώνονται δίχως να λένε τίποτα, δίχως να ξέρουν τίποτα, με τρέλα, πειθήνια κι αθώα. Βλέπω τους πιο έξυπνους εγκεφάλους του κόσμου να σκαρφίζονται παρόλες και όπλα για να γίνεται όλο και πιο τέλειο τούτο το μακελειό, για να κρατάει ακόμα πιο πολύ. Κι όλοι άνθρωποι στην ηλικία μου, και αποδώ και από την άλλη μεριά, σ’ όλο τον κόσμο, το βλέπουν αυτό, όπως κι εγώ.
Όταν ο Πάουλ παίρνει άδεια και πάει να δει την οικογένειά του για λίγες μέρες νιώθει αποξενωμένος από τα πάντα. Οι στρατιώτες της ηλικίας του Πάουλ νιώθουν ότι η κανονική ζωή δεν υπάρχει πλέον γι΄αυτούς και κυρίως ότι δεν ανήκουν πουθενά διότι, σε αντιπαραβολή με τους μεγαλύτερους σε ηλικία στρατιώτες, δεν έχουν προλάβει να ζήσουν τις χαρές της ζωής. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία σύντροφοι τους έχουν ήδη δημιουργήσει μια οικογένεια, φιλίες και έχουν κι ένα επάγγελμα.
Χρόνια και χρόνια δεν κάναμε άλλο παρά να σκοτώνουμε. Αυτό στάθηκε το πρώτο επάγγελμα της ζωής μας. Όσα διδαχθήκαμε από τη ζωή καταλήγουν στον θάνατο. Τι θα γίνει ύστερα απ΄ αυτό; Τι θ’ απογίνουμε;
Διαβάζοντας πίσω από τις λέξεις
Παρόλο που τα κύρια μηνύματα του βιβλίου είναι ξεκάθαρα, έχοντας διαβάσει αυτό το μυθιστόρημα αρκετές φορές έχω να πω ότι κάθε φορά ανακαλύπτω κάτι καινούριο από τα επιμέρους στοιχεία της πλοκής. Αυτή τη φορά είδα πιο καθαρά τον τρόπο με τον οποίο η παρουσία ενός νεαρού στρατιώτη στο δυτικό μέτωπο μπορεί να επηρέασε τη δυναμική ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένεια.
Τα έντονα αντιπολεμικά μηνύματα του βιβλίου και ο ρεαλισμός με τον οποίο περιγράφεται η παραφροσύνη του πολέμου είχε ως αποτέλεσμα το “Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον” καθώς και όλα τα έργα του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ να μπουν στον μακρύ κατάλογο του Τρίτου Ράιχ με τα απαγορευμένα βιβλία. Το 1933 έπειτα από πρωτοβουλία του Γιόζεφ Γκέμπελς, υπουργού προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ, οι Ναζί έκαψαν όλα τα βιβλία του Ρεμάρκ και αφαίρεσαν από τον συγγραφέα τη Γερμανική υπηκοότητα.
Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, μέσω της αφήγησης του Πάουλ Μπόυμερ, διακρίνονται και κάποια αυτοβιογραφικά στοιχεία. Ο Ρεμάρκ κατατάγηκε ως εθελοντής στο Δυτικό Μέτωπο σε ηλικία περίπου 19 ετών και είχε μια ιδιαίτερα στοργική σχέση με τη μητέρα του όπως ακριβώς και ο ήρωας του, Πάουλ Μπόυμερ. Επίσης, βλέπουμε την απόσταση που δημιουργήθηκε ανάμεσα στον Πάουλ και στον πατέρα του ένεκα των καταστάσεων καθώς και τον ισχυρό δεσμό ανάμεσα στον Πάουλ και την αδερφή του. Ο Ρεμάρκ με τον πατέρα του είχε τυπικές σχέσεις ενώ είχε μεγάλη αδυναμία στην αδερφή του.
Ο Ρεμάρκ, αφότου του αφαιρέθηκε η Γερμανική υπηκοότητα, περιπλανήθηκε σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ γράφοντας βιβλία και σενάρια για ταινίες. Η αδερφή του παρέμεινε στη Γερμανία με την οικογένειά της. Το καθεστώς του Τρίτου Ράιχ, ως μια πράξη εκδίκησης, κατηγορεί ως ηττοπαθή την αδερφή του Ρεμάρκ και έπειτα ακολουθεί η σύλληψη και η εκτέλεσή της το 1943.
Περίληψη:
Είμαι νέος. Είμαι είκοσι χρονών. Μα από τη ζωή μονάχα την απελπισιά έχω γνωρίσει, αυτή την αγωνία, το θάνατο και το πιο επιπόλαιο, το πιο παράλογο αλυσόδεμα της ζωής σε μια άβυσσο πόνου. Βλέπω να σπρώχνονται οι λαοί, να χτυπούν ο ένας τον άλλον και να σκοτώνονται δίχως να λένε τίποτα, δίχως να ξέρουν τίποτα, με τρέλα, πειθήνια κι αθώα.
Αυτή είναι η παρακαταθήκη του νεαρού στρατιώτη Πάουλ Μπόυμερ, που μαζί με μια παρέα συμμαθητών του βρέθηκε από τα θρανία στα χαρακώματα, στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Κατά τη διάρκεια του Αʹ Παγκόσμιου Πολέμου θα ζήσουν τη φρίκη του θανάτου και τη σκληρή πραγματικότητα της μάχης, τη διάψευση των προσδοκιών τους και την προδοσία. Ωστόσο οι νεαροί στρατιώτες της γερμανικής Σιδηράς Νεολαίας στέκονται στις θέσεις τους, υπακούουν εντολές, σκοτώνουν για να επιβιώσουν, έτοιμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους σε έναν πόλεμο που δεν καταλαβαίνουν.
Το μυθιστόρημα Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον εκδόθηκε το 1929 και χαρακτηρίστηκε ως το πιο συναρπαστικό λογοτεχνικό έργο για τον Αʹ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μεταφράστηκε σε 45 γλώσσες, έκανε εκατομμύρια πωλήσεις και γυρίστηκε δύο φορές σε κινηματογραφική ταινία.
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον (Im Western nichts neues)
Συγγραφέας: Έριχ Μαρία Ρεμάρκ
Εκδόσεις: Μίνωας
Μετάφραση: Γεωργία Δεληγιάννη- Αναστασιάδη
Σελίδες: 304
ISBN: 978-618-02-0318-9
Ημερομηνία έκδοσης: 01/06/2014
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
