Στη σημερινή μας συνέντευξη στους Θεματοφύλακες Λόγω Τεχνών φιλοξενούμε τον Πάνο Λυκουργιά, συγγραφέα του βιβλίου «Ρίτα» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ελκυστής.
Συνέντευξη
Ρωτάει η Βίκυ Ζηλιασκοπούλου
Καλησπέρα, κύριε Λυκουργιά, σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο που μας διαθέτετε. Η «Ρίτα» είναι το πρώτο σας μυθιστόρημα που εκδίδεται. Πώς νιώσατε όταν το πιάσατε πρώτη φορά στα χέρια σας τυπωμένο;
Π.Λ.: Γεια σας, κι εγώ σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία. Υπάρχει ένα παλιό κλισέ που λέει ότι ένα βιβλίο είναι για τον συγγραφέα σαν το παιδί του. Προσωπικά διαφωνώ αλλά, αν το κλισέ έχει κάποια δόση αλήθειας, η “Ρίτα” ήταν, όσο την ετοίμαζα, ένα παιδί αυθάδικο, απαιτητικό και αγενές αλλά και τρομερά αστείο. Μου έβαζε επίτηδες παιχνίδια στον δρόμο μου για να σκοντάψω, κουβάδες με μπογιά πάνω από τη μισάνοιχτη πόρτα για να πέσουν πάνω μου. Μου έκανε άβολες ερωτήσεις που δεν μπορούσα να απαντήσω. Όταν την έβγαζα βόλτα ούρλιαζε “Θέλω κακά!” ή “Κοίτα έναν χοντρό!” και έψαχνε συνεχώς τεχνάσματα για να με φέρνει στα όριά μου και να με κάνει να ασχοληθώ μαζί της. Όταν ήρθε στα χέρια μου το βιβλίο, ίσως είναι περίεργο αλλά ένιωσα ότι έφυγε μια ευθύνη από πάνω μου: το παιδί μεγάλωσε. Δεν χρειάζεται πια εμένα για να κυκλοφορεί στον κόσμο. Σίγουρα είμαι πολύ περίεργος να δω αν θα τα καταφέρει, αλλά πλέον, όταν βγαίνουμε μαζί βόλτα, δεν αισθάνομαι εκείνο τον πανικό που αισθανόμουν πιο παλιά – ίσως μόνο μια λανθάνουσα αίσθηση έκθεσης, όπως όταν έχεις αλλάξει κούρεμα ή έχεις βάλει σκουλαρίκι: νομίζεις ότι όλοι κοιτάζουν εσένα.
Στην επαγγελματική σας ζωή βλέπω ότι ασχολείστε με τη Φυσική (Θεωρητική και Κβαντική Φυσική) και μάλιστα έχετε μεταπτυχιακό στην Πυρηνική Φυσική (τομέα που προσωπικά βρίσκω συναρπαστικό). Ταυτόχρονα ασχολείστε και με διαφορετικούς τομείς της Τέχνης: εκτός από τη συγγραφή μυθιστορημάτων εργαστήκατε ως μουσικός, γράψατε τραγούδια και ένα θεατρικό! Πιστεύετε ότι η φαντασία που χρειάζεται για να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει την ύπαρξη και την αλληλεπίδραση των στοιχειωδών σωματιδίων μπορεί να βρει εκτόνωση και στην Τέχνη μέσω της δημιουργίας;
Π.Λ.: Είναι δεδομένο ότι μπορεί, διότι πολλοί το έχουν πετύχει. Η ποιοτική επιστημονική φαντασία, για παράδειγμα, αυτό ακριβώς κάνει: αντλεί υλικό από την επιστήμη και το αξιοποιεί για να κάνει μυθοπλασία.
Κατά την άποψή μου όμως, για να γίνει αυτό με συνέπεια και σεβασμό, θα πρέπει ο δημιουργός να γνωρίζει πολύ καλά για τι πράγμα μιλάει: ο Ασίμοφ είχε διδακτορικό στη χημεία. Ο Άρθουρ Κλαρκ και ο Καρλ Σέιγκαν ήταν και οι δύο επιστήμονες. Ο Νόλαν, όταν έφτιαχνε το Interstellar, συμβουλευόταν τον Κιπ Θορν, νομπελίστα θεωρητικό φυσικό. Αυτοί όλοι έκαναν κορυφαία καλλιτεχνικά έργα με υλικό από την επιστήμη. Κατάφεραν να το κάνουν όμως επειδή κατείχαν το υλικό εις βάθος.
Με αυτό δεν εννοώ, προφανώς, ότι ένα έργο πρέπει οπωσδήποτε να έχει επιστημονική εγκυρότητα. Η επιστήμη είναι ένα πλαίσιο και η τέχνη είναι ένα άλλο, οι στόχοι δεν είναι ίδιοι. Εξαρτάται πάντα από το τι θέλεις να κάνεις. Αν αποφασίσεις όμως ότι θέλεις ένα έργο που όντως να είναι σε συμφωνία με την επιστήμη και να χρησιμοποιείς τις ορολογίες στη σωστή τους διάσταση, τότε δεν νομίζω ότι υπάρχουν παρακαμπτήριες, θα πρέπει να μελετήσεις βαθιά και για πολλά χρόνια – ένα εκλαϊκευμένο βιντεάκι στο youtube δυστυχώς δεν αρκεί. Το “Higgs Boson Blues” είναι κομματάρα, αλλά όποιος θέλει να κάνει επιστημονικά έγκυρη τέχνη για τα στοιχειώδη σωματίδια, εγώ θα πρότεινα να διαβάσει για πέντε-δέκα χρόνια εφαρμοσμένα μαθηματικά και μετά να πιάσει το βιβλίο του Griffiths.
Οι ήρωες του βιβλίου σας δεν είναι άνθρωποι που συναντάμε ευρέως στην καθημερινή μας ζωή – ευτυχώς θα έλεγα. Υπάρχουν ωστόσο ανάμεσά μας και λογικά οι δρόμοι μας θα διασταυρωθούν κάποια στιγμή με άτομα σαν αυτούς. Πώς τους εμπνευστήκατε;
Π.Λ.: Η αλήθεια είναι πως κανένας από τους χαρακτήρες δεν βασίζεται σε κάποιο πραγματικό πρόσωπο που έχω συναντήσει – ευτυχώς, όπως είπατε. Θα πρέπει, μάλιστα, να παραδεχτώ ότι δεν ξέρω κατά πόσο τους εμπνεύστηκα και κατά πόσο διαμορφώθηκαν από μόνοι τους – πολλοί συγγραφείς λένε ότι κατά την κατασκευή μιας μακροσκελούς ιστορίας, συχνά έρχεται ένα σημείο όπου πια οι χαρακτήρες αρχίζουν να λειτουργούν από μόνοι τους, σαν να έχουν αυτόνομη βούληση. Αυτό συνέβη και σε μένα και ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρουσα τροπή. Μέχρι εκείνο το σημείο θα έλεγα ότι λειτούργησα σαν καρικατουρίστας: έπιανα μια ρεαλιστική περσόνα και της ξεχείλωνα συγκεκριμένες πλευρές, οι οποίες, θέτοντας τον χαρακτήρα υπό πιεστικές συνθήκες, εκδηλώνονταν με εξωφρενικές δράσεις – ή τουλάχιστον νόμιζα ότι ήταν εξωφρενικές, αλλά ίσως τελικά να μην ήταν. Για παράδειγμα, σε μια σκηνή του βιβλίου, ο αφηγητής θέλει να χώσει τη μύτη του στις υποθέσεις μιας κοπέλας και το κάνει ψάχνοντας τα σκουπίδια στον κάδο κάτω από το σπίτι της. Τώρα, αυτό είναι υπερβολικό: νομίζω θα συμφωνήσουμε όλοι ότι στην πραγματική ζωή δεν θα το έκανε κανένας. Και όμως: πριν λίγες μέρες ήμουν με κάποιους γνωστούς μου και πέταξαν τα σκουπίδια τους τέσσερις κάδους μακριά απ’ το σπίτι τους. Όταν τους ρώτησα γιατί δεν τα πέταξαν στον κάδο ακριβώς από κάτω, μου είπαν ότι μια γειτόνισσά τους τον ψάχνει!
Σε ποια κατηγορία θα κατατάσσατε το βιβλίο σας; Θα λέγατε ότι είναι χιουμοριστικό; Κοινωνικό; Ίσως λίγο αστυνομικό; Κάτι άλλο ή συνδυασμός αυτών;
Π.Λ.: Σίγουρα δεν είναι κωμωδία, παρότι έχει πολλά αστεία. Την ταμπέλα του κοινωνικού δεν την θέλω καθόλου γιατί συνήθως έρχεται με μια υφέρπουσα ηθικολογία και απεχθάνομαι βαθύτατα τους κήνσορες. Ούτε αστυνομικό είναι: υπάρχουν παρανομίες και ίντριγκες αλλά όχι μπαρουτοκαπνισμένοι μπάτσοι με πληγές από το παρελθόν ούτε εγκλήματα που πρέπει να λυθούν ή κακοί που πρέπει να πιαστούν. Αν πρέπει να ακολουθήσω την επικρατούσα ορολογία, θα έλεγα ότι κατατάσσεται στο neo-noir: διαδραματίζεται στη σύγχρονη εποχή, έχει femme fatales, έχει αντιήρωες που λειτουργούν υπό πίεση και είναι αμοραλιστές, αηθικιστές ή μηδενιστές.
Εγώ, πάντως, στο μυαλό μου το αντιλαμβάνομαι σαν μια σαπουνόπερα mindfuck: είναι σαπουνόπερα γιατί έχει ανατροπές του τύπου: “Σε ξεγέλασα, σατανική Ντιάμπλα: όχι μόνο ήμουν ζωντανός αλλά και η γάτα της Μαρκέλλας Μομφεράτου ήταν στην πραγματικότητα ο σκύλος της”. Και είναι mindfuck ακριβώς για τον ίδιο λόγο.
Διαβάστε την άποψή μας για το βιβλίο: Ρίτα
Έχετε στο μυαλό σας κάποιο νέο μυθιστόρημα;
Π.Λ.: Έχω, αλλά για να το ολοκληρώσω θα πρέπει να διαβάσω ένα τεράστιο και τεχνικά δύσκολο βιβλίο και ίσως και να παρακολουθήσω κάποια σεμινάρια, οπότε δεν ξέρω αν και πότε θα τα κάνω όλα αυτά. Εκτός απ’ αυτό, δουλεύω εδώ και καιρό πάνω σε μια κωμωδία – αλλά δεν είναι μυθιστόρημα. Α, και επίσης μαζί με δύο φίλους μου, εξαιρετικούς μουσικούς, έχουμε ένα κανάλι με παιδικά τραγούδια. Λέγεται “Η Λέσχη της Μαρμελάδας” και αν κάποιος έχει παιδιά ή είναι ο ίδιος παιδί, ας ρίξει μια ματιά.
Πείτε μας λίγα πράγματα για την καθημερινότητά σας… Πώς καταφέρνετε να βρείτε χρόνο για συγγραφή;
Π.Λ.: Απορώ κι εγώ πραγματικά. Μάλλον τα καταφέρνω επειδή μου είναι αδύνατον να κάθομαι και να μην κάνω τίποτα. Μου φαίνεται αδιανόητο ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν το χάρισμα να αδρανούν: εγώ όλες τις ώρες μου πρέπει να τις γεμίζω.
Προσπαθώ να κοιμάμαι όσο λιγότερο γίνεται και από το πρωί μέχρι τουλάχιστον τις οχτώ το βράδυ έχω μόνιμα ένα φραπέ δίπλα μου: πίνω εδώ και χρόνια πάρα πάρα πολλούς καφέδες, αλλά ευτυχώς αυτή είναι και η πιο ακραία κατάχρηση στην οποία υποκύπτω.
Α, και βέβαια, όταν τα πράγματα ζορίζουν στ’ αλήθεια, κατεβάζω και τη χρονομηχανή μου απ’ το πατάρι…
Διαβάζετε μυθιστορήματα; Υπάρχει κάποιο είδος που προτιμάτε; Μπορείτε να μας προτείνετε ένα βιβλίο ή έναν συγγραφέα που αγαπήσατε στα παιδικά ή εφηβικά σας χρόνια καθώς και στην ενήλικη ζωή σας;
Π.Λ.: Μια φορά, όταν ήμουν ακόμα οχτώ-εννιά χρονών, είχαμε πάει στο σπίτι μιας θείας μου. Βαριόμουν φριχτά, οπότε έπιασα να διαβάσω ένα αισθηματικό βιβλίο που ήταν κάπου παραπεταμένο, ξέρετε, απ’ αυτά με τις σελίδες από χαρτοπολτό, τα “Ο Τζόσουα είναι ένας νέος, ωραίος και πετυχημένος επενδυτής. Η ζωή του όμως παίρνει περίεργη τροπή όταν συναντά τη φιλήδονη κοκκινομάλλα Πατρίσια”. Μισούσα την κάθε λέξη του! Χώρια που τα μισά ούτε που τα καταλάβαινα. Ακόμη κι έτσι όμως, όταν ήταν να φύγουμε ζήτησα να το πάρω μαζί μου. Δεν γινόταν να μην το τελειώσω.
Αυτό μου έχει μείνει ακόμα, διαβάζω μανιωδώς οτιδήποτε πέφτει στα χέρια μου αλλά, ναι, τα αγαπημένα μου είναι τα μυθιστορήματα. Όπως συνήθως συμβαίνει, οι προτιμήσεις μου αλλάζουν κατά καιρούς, αλλά τα τελευταία χρόνια νομίζω ότι έχω κατασταλάξει στη μεταμοντέρνα λογοτεχνία.
Θυμάμαι, είχα μια πολύ ωραία σειρά βιβλίων με ζώα, νάνους με ονόματα λουλουδιών, γίγαντες με τεράστιες γενειάδες, νεράιδες, πειραχτήρια ξωτικά, δράκους και τις περιπέτειές τους. Δυστυχώς μου διαφεύγει ο τίτλος, αλλά ελπίζω να κυκλοφορεί ακόμα. Η εικονογράφηση ήταν υπέροχη και παρόλο που έχω να τα δω πάνω από είκοσι χρόνια κάποιοι χαρακτήρες και κάποια συμβάντα ήταν τόσο γλαφυρά που τα θυμάμαι τέλεια: είχε έναν φαλακρό κόρακα που φορούσε συνεχώς καπέλο, έναν μεθύστακα νάνο που έφτιαχνε κρασί, έναν κοκκινογένη γίγαντα. Κάποτε ήθελαν να φτιάξουν μια σκάλα για να ανέβουν στο φεγγάρι και, όταν δεν τα κατάφεραν, μια καλή νεράιδα για να τους παρηγορήσει τους μοίρασε φέτες πεπόνι επειδή μοιάζουν με το φεγγάρι. Μια άλλη φορά ήθελαν να χρησιμοποιήσουν ομπρέλες για αλεξίπτωτα. Πανέμορφα πράγματα! Επίσης, λάτρευα -κι ακόμα λατρεύω- την Πίπη Φακιδομύτη και, πάνω απ’ όλα, τα βιβλία του Τριβιζά.
Από συγγραφείς “για μεγάλους”, μου είναι πολύ δύσκολο να διαλέξω. Αλλά επειδή δεν μου αρέσουν οι διπλωματικές απαντήσεις, θα πω τον Ουμπέρτο Έκο. Τα βιβλία του είναι τεράστια, αλλά υπάρχει λόγος: έχουν μέσα τα πάντα.
Κλείνοντας και αφού σας ευχαριστήσω για την ειλικρίνειά σας, θα θέλατε να πείτε κάτι στους αναγνώστες μας;
Π.Λ.: Ναι, θα ήθελα να τους πω να διαβάζουν πολλά βιβλία για να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. Το πλούσιο λεξιλόγιο είναι πολύ σημαντικό: αν ο ταξίαρχος γείτονάς μου ήξερε τη διαφορά ανάμεσα στο “αντισηπτικό” και στο “αντισυλληπτικό” ούτε κορωνοϊό θα είχε κολλήσει τρεις φορές ούτε θα είχε τώρα γυναικομαστία…
Επιμέλεια: Ζωή Τσούρα
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
