Τι είναι η ψυχογραφία στη λογοτεχνία;
Η έκφραση «ψυχογραφικό μυθιστόρημα» φαντάζει σαν ένας εξωπραγματικός όρος που δεν μας αφορά και δεν μας ενδιέφερε ποτέ να ανακαλύψουμε τι σημαίνει. Οι περισσότεροι άλλωστε διαβάζουν βιβλία επειδή τους τραβά την προσοχή η πλοκή και η εξέλιξη της ιστορίας, χωρίς να τους απασχολεί το πώς χαρακτηρίζονται από αυτούς οι οποίοι τα ερευνούν περισσότερο.
Αν όμως ανακαλύψουμε την έννοια αυτής της ορολογίας, ίσως συνειδητοποιήσουμε πως έχουμε διαβάσει κάτι τέτοιο και ίσως την επόμενη φορά που θα ψάξουμε για βιβλίο, η αναζήτηση να είναι πιο στοχευμένη, ή ακόμη μπορεί να μας ενδιαφέρει το συγκεκριμένο είδος όσον αφορά τη συγγραφή των δικών μας κειμένων, οπότε θα ξέρουμε από πού θα παραδειγματιστούμε.
Στο ψυχογραφικό μυθιστόρημα λοιπόν περιγράφονται τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των ηρώων, παρουσιάζονται οι πιο ενδόμυχες σκέψεις τους και οι προβληματισμοί τους με κάθε λεπτομέρεια. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο λογοτέχνης βρίσκεται μέσα στο μυαλό των πρωταγωνιστών και είναι σε θέση να αναγνωρίζει τις σκέψεις και την προδιάθεσή του καλύτερα απ’ ότι ο ίδιος ο χαρακτήρας. Δεν περιγράφει δηλαδή χαρακτήρες, αλλά τους ανακαλύπτει σε βάθος και βλέπει πτυχές τις οποίες ο ίδιος ο ήρωας δεν γνωρίζει πως υπάρχουν μέσα στο κεφάλι του.
Ποιοι είναι οι βασικότεροι εκπρόσωποι αυτού του είδους λογοτεχνίας;
Όσον αφορά την παγκόσμια λογοτεχνία, τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα ψυχογραφίας είναι αυτά του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Το χαρακτηριστικότερο έργο το οποίο εμφανίζει τα παραπάνω στοιχεία είναι το πολυσυζητημένο «Έγκλημα και τιμωρία». Σε αυτό περιγράφεται η ψυχοσύνθεση ενός δολοφόνου, ο οποίος οδηγήθηκε στην αποτρόπαιη πράξη για να αποδείξει στον εαυτό του την ισχύ μιας προσωπικής του θεωρίας και να επιβεβαιώσει ότι είναι ψυχικά και διανοητικά ανώτερος από τον περισσότερο κόσμο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, ο Ντοστογιέφσκι χαρτογραφεί τη σκέψη του πρωταγωνιστή, τις εναλλαγές της διάθεσης και τους προβληματισμούς οι οποίοι του «καίνε» τον εγκέφαλο, όσο έρχεται αντιμέτωπος με μια κοινωνία η οποία θα τον χαρακτήριζε ως ένοχο αν μάθαινε για τη δολοφονία. Δεν είναι τυχαίο ότι το «Έγκλημα και τιμωρία» μελετάται σε γνωστά πανεπιστήμια ως ξεχωριστό μάθημα στα τμήματα της ψυχολογίας.
Εξίσου σημαντικό όμως στην ελληνική πεζογραφία ήταν το έργο του Γεώργιου Βιζυηνού, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ο πρώτος ψυχογράφος της ελληνικής λογοτεχνίας. Στα έργα του (χαρακτηριστικότερα είναι «Το αμάρτημα της μητρός μου» και «Ποιος ήταν ο φονεύς του αδελφού μου») αναλύεται η αγωνία της ανθρώπινης ψυχής και η δοκιμασία της συνείδησης, έννοιες οι οποίες επηρεάζουν διαρκώς την εξέλιξη της ιστορίας ανάλογα με τη μεταβαλλόμενη ψυχοσύνθεση των ηρώων. Η ψυχοσύνθεση αυτή εξαρτάται άμεσα από τα στοιχεία που αποκαλύπτονται με δραματικό και αναπάντεχο τρόπο. Δεν αναφέρονται εξ αρχής, αλλά οι χαρακτήρες τα μαθαίνουν μαζί με τον αναγνώστη. Το στοιχείο αυτό στη γραφή του Βιζυηνού κάνει ακόμη πιο έντονη την ποικιλία συναισθημάτων και σκέψεων στους ήρωες, δίνοντας περισσότερη τροφή για ψυχογραφία.
Αν λοιπόν κάποιος ενδιαφέρεται για το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος, θα κερδίσει πολλές γνώσεις μελετώντας τους δύο αυτούς λογοτέχνες και ίσως ανακαλύψει ότι αυτό είναι το είδος γραφής το οποίο ταιριάζει και στα δικά του έργα.
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
