Σκοτεινή μου Βανέσα. Εκείνη ερωτεύτηκε τον καθηγητή της. Παράφορα. Εκείνος καθόρισε την ύπαρξή της, τη γυναίκα που έγινε μετέπειτα. Όταν αυτός ο 42χρονος μεσήλικας κατηγορείται για ασέλγεια σε ανήλικες μαθήτριές του, ο κόσμος της Βανέσα καταρρέει.
Προσωπική άποψη: Χαρά Δελλή
Όταν γνώρισα τον Στρέιν, εγώ ήμουν δεκαπέντε ετών κι εκείνος σαράντα δύο. Είχαμε σχεδόν την τέλεια ηλικιακή διαφορά –επειδή «τέλεια» θεωρούσα τότε τη διαφορά των σχεδόν τριάντα χρόνων μεταξύ μας. Λάτρευα την αριθμητική αυτής της διαφοράς –είχε σχεδόν τρεις φορές τα χρόνια μου και μπορούσα πολύ εύκολα να φανταστώ τρεις εαυτούς μου να χωρούν μέσα του: ο ένας κουλουριασμένος στο μυαλό του, ο άλλος γύρω από την καρδιά του, και ο τρίτος, ρευστοποιημένος, να κυλάει στις φλέβες του.
Ένα προκλητικό, σκληρό, εθιστικό, τολμηρό βιβλίο για τη μνήμη και το τραύμα, την όποιας μορφής κακοποίηση, τον εφηβικό πυρετό και τις λεπτές γραμμές ανάμεσα στη συναίνεση, τη συνενοχή και τη αυτοθυματοποίηση. Ένα βιβλίο-δυναμίτης, που δίκαια ειπώθηκε ότι χαρακτηρίζει μια ολόκληρη εποχή. Η συγγραφέας επιδιώκει να εισχωρήσει στο νεανικό μυαλό μιας μαθήτριας για να κατανοήσει τα κίνητρά της και γενικότερα την εμπλοκή της με τα δραματικά γεγονότα που της έτυχαν, καθώς και την επιρροή που εκείνα άσκησαν στην μετέπειτα ενήλικη ζωή της.
Τώρα, 2017: Στα 32 της, η Βανέσα είναι μόνη, δουλεύει ως consierge σ’ ένα ξενοδοχείο, χωρίς φιλοδοξίες. Σαν να ‘χει βαλτώσει εκεί, γεμάτη αβάσταχτα ψυχικά τραύματα… Αποδίδει την κατηφόρα της ζωής της στο σκάρτο, στρεβλό χαρακτήρα της και όχι σε τραυματικά παιδικά βιώματα.
Εγκλωβισμένη στο έρεβος…
Τότε, 2000: Η μοναχική μα παρεκκλίνουσα ελκυστική Βανέσα φοιτά στο οικοτροφείο Μπρόγουικ, όταν αρχίζει να αισθάνεται διαφορετικά για τον καθηγητή της στη Λογοτεχνία, Τζέικομπ Στρέιν. Εκείνος θα προσπαθήσει να τη δελεάσει, αφού φαντάζει κάπως ωριμότερη για τα 15 έτη της, ξεχωριστή και σκοτεινή. Σταθερά, σχεδόν ψυχαναγκαστικά, ο χειριστικός καθηγητής εκθειάζει τα ποιήματά της, επιλέγοντας να της δίνει μυθιστορήματα όπως η Λολίτα και η Χλωμή Φωτιά του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ. Η άπλαστη -με επιρρέπεια προς τις λάθος αποφάσεις- μικρή αποκτά εμμονή με τα βιβλία, ενσαρκώνοντας μια άλλη Λο δίπλα σ’ έναν ακόμα Χάμπερτ Χάμπερτ. Λες και ο Στρέιν την σπάει σε κομμάτια και την ξαναφτιάχνει απ’ την αρχή σαν κάτι καινούργιο. Έτσι γεννιέται η σκοτεινότερη πλευρά της. Κανείς δεν ξέρει ως πού μπορεί να φτάσει.
Τότε με φιλάει στην κορυφή του κεφαλιού, μισό φιλί κι εκείνος, κι εγώ πιέζω και πάλι το στόμα στον λαιμό του. Είναι μια στιχομυθία ημιτελών πράξεων, κανένας από τους δυο μας δεν είναι τελείως αποφασισμένος. Υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να το αφήσουμε, να αλλάξουμε γνώμη.
Σημείο μηδέν. Η τραγωδία μοιάζει με σκίρτημα…
Επειδή, ακόμα κι αν χρησιμοποιώ κάποιες φορές τη λέξη «κακοποίηση» για να περιγράψω ορισμένα πράγματα που μου συνέβησαν, η λέξη αυτή στο στόμα κάποιου άλλου ηχεί πολύ άσχημη και απόλυτη. Καταβροχθίζει οτιδήποτε άλλο έγινε μεταξύ μας. Καταβροχθίζει εμένα κι όλες εκείνες τις φορές που το ήθελα, που ικέτεψα γι’ αυτό. Όπως οι νόμοι που ισοπεδώνουν όλο το σεξ που έκανα με τον Στρέιν προτού κλείσω τα δεκαοχτώ σε «αποπλάνηση ανηλίκου» και το εξισώνουν με βιασμό, θαρρείς και κάτι αλλάζει ως δια μαγείας στα δέκατα όγδοα γενέθλια. Το ηλικιακό όριο δεν είναι παρά άλλο ένα αυθαίρετο κριτήριο. Λογικό δεν είναι κάποιοι άνθρωποι να αισθάνονται έτοιμοι πιο νωρίς απ’ ό, τι κάποιοι άλλοι;
Πολύ εύκολα κι αβίαστα αυτές οι παράνομες, οι ανάρμοστες, οι καταχρηστικές συναλλαγές μοιάζουν με πρώτη αγάπη και πώς να μυηθείς σ’ αυτήν από κάποιον σαφώς πιο πεπειραμένο. Θύτης-τέρας και θύμα φαντάζουν ιδανικοί παρτενέρ αγάπης στα μάτια του κοριτσιού. Από τη μια πλευρά, παράφορος έρωτας κι απ’ την άλλη, ικανοποίηση μύχιων, βδελυρών ορέξεων… Καταναγκασμός που επιβάλλεται σταδιακά. Πάντα ξετρύπωναν ψήγματα της ζοφερής αλήθειας από το υποσυνείδητό της Βανέσα, αλλά…
Ἔρως ἀνίκατε μάχαν,
Ἔρως, ὃς ἐν κτήμασι πίπτεις,
ὃς ἐν μαλακαῖς παρειαῖς
νεάνιδος ἐννυχεύεις…
Λάθος ή αλλοιωμένες σχέσεις, ενοχές και αυτολύπηση, έλλειψη αυτοπεποίθησης, χειραγώγηση αλήθειας, εμμονή, ενοχές, απώλειες. Σεξουαλικές παραβάσεις; Αποπλάνηση; Παιδεραστία; Στιγματισμένοι ή ατυχείς έρωτες;
Είναι όλα φυσιολογικά. Όλες οι ενδιαφέρουσες γυναίκες είχαν στα νιάτα τους μεγαλύτερους σε ηλικία εραστές. Είναι μια διαβατήρια τελετή. Από κορίτσι γίνεσαι όχι ακριβώς γυναίκα, αλλά κάτι κοντά σ’ αυτό, γίνεσαι μια κοπέλα με μεγαλύτερη επίγνωση του εαυτού της και της δύναμής της.
Κάποτε, η σχέση τους γίνεται αντιληπτή από μια φίλη της κοπέλας, η οποία κινεί τα πάντα για την εξόντωσή της. Η υπόδουλη Βανέσα υποστηρίζει τον Στρέιν χωρίς να αποδέχεται τίποτα. Όταν όλοι τον κατηγορούν ως ανήθικο εκμαυλιστή, εκείνη τον υπερασπίζεται σθεναρά. Είναι σημαντικό να σταθώ στο πόσο διαφορετικά εκλαμβάνει ένας πιο ευάλωτος άνθρωπος την οποιαδήποτε πρωτοβουλία και πόσο εύκολο είναι η δίψα για προσοχή και για αναγνώριση, η ανάγκη επιβεβαίωσης να σε οδηγήσουν σε λάθος μονοπάτι. Είναι εκπληκτικό πόσο ανώδυνα χειραγωγείς και επιβάλλεσαι σε κάποιον όταν οι λέξεις σου ηχούν ιδανικές στ’ αυτιά του.
«Κι εσύ; Το έχεις ξανακάνει αυτό με άλλη μαθήτρια;»
«Εσύ πιστεύεις ότι το έχω ξανακάνει;» με ρωτάει.
Σηκώνω το κεφάλι αιφνιδιασμένη. Δεν ξέρω τι πιστεύω. Ξέρω τι θέλω να πιστεύω, τι πρέπει να πιστεύω, αλλά δεν έχω ιδέα κατά πόσο αυτό συμπίπτει με ό, τι μπορεί να έχει συμβεί τόσα χρόνια πριν από μένα. Ο Στρέιν μετράει ήδη τόσα συναπτά έτη ως καθηγητής όσα η ηλικία μου.
Επουλώνεται ένα μη αναγνωρίσιμο τραύμα; Ξεπερνιέται ποτέ;
Συγγνώμη που δε θα μπορέσεις ποτέ να βγεις από τη μακριά σκιά μου. Συγγνώμη που ό, τι κάναμε μαζί ήταν τόσο φριχτό που δεν έχει γυρισμό.
Η πεποίθηση της Βανέσα αυτή θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια. Ενστερνίζεται τη σιωπή. Αέναα πιστή. Τότε φανερώνονται κι άλλες κοπέλες που κατηγορούν τον Στρέιν (επίτηδες επιμένω να μην χρησιμοποιώ το μικρό του όνομα) για διεστραμμένη/αχρεία συμπεριφορά παρενόχλησης, σχεδόν ασέλγεια, με τη καταθλιπτική σχεδόν Βανέσα να χάνεται βαθύτερα στον συναισθηματικό της λαβύρινθο. Είναι ακόμη σίγουρη πως η δική της σχέση με τον Στρέιν δεν ήταν κακοποίηση, αλλά έρωτας. Σαν πεπρωμένο, με επωδό μ’ αγαπούσε, ήταν διαφορετικά μαζί μου, ήταν προσεκτικός, με ρωτούσε πριν προχωρήσει… Μπορεί να απορρίψει την πρώτη της αγάπη χωρίς να απορρίψει τον ίδιο τον έφηβο εαυτό της; Να δεχτεί πως ο άντρας που την καθόρισε ήταν κάτι άλλο από αυτό που πίστευε ως τώρα; Και πως ίσως η ίδια δεν ήταν ο μεγάλος έρωτας της ζωής του, αλλά ένα από τα πολλά θύματά του; Πώς οδηγείσαι στην αμφισβήτηση και την απομυθοποίηση όταν διακυβεύονται όλα;
Έχω τόσο πολλή ανάγκη να είναι όλο αυτό μια ιστορία αγάπης.
Ένα εξαιρετικό και συγκλονιστικό ντεμπούτο. Συγκλονίζει με την αλήθεια του, ανθρώπινο στον πυρήνα του κι ανατριχιαστικό στη λογική του.
Πρόκειται για ένα ανάγνωσμα ωμής αυθεντικότητας, έντονο, σοκαριστικό και σκοτεινό. Σου δημιουργεί θυμό για τον νοσηρό καθηγητή και συμπόνοια για το θύμα(;) του. Μαέστρος στην απόλυτη χειραγώγηση ο Στρέιν, χαράσσει ανεξίτηλα στον πάλλευκο καμβά της Νέσα -κι όχι μόνο-… Την ωθεί σε αίσθηση ισχύος ενώ της κάνει πλύση εγκεφάλου. Πως μ’ ένα άγγιγμά της γίνεται εγκληματίας. Πως εκείνος, ο γενναίος, ο τρομοκρατημένος, ρισκάρει τα πάντα για την αγάπη της. Και να μην είναι εγωίστρια. Επιβάλλει τη θέλησή του έτσι ώστε πάντα η μικρή να δείχνει αυτουργός. Κι εκείνη; Ένα άγνωστο, μπερδεμένο κράμα σκοταδιού με ρομαντισμό. Βυθισμένη στην ερωτική ψευδαίσθηση, κολλημένη, να τον έχει διακαώς ανάγκη.
Τα συναισθήματά του για κείνη είναι αστείρευτα και πέρα από τον έλεγχό του. Και πώς να μην είναι, αφού εξαιτίας τους τον έχει δαιμονοποιήσει όλος ο κόσμος; Αν είχε τη δύναμη να σταματήσει να την αγαπάει, θα το έκανε. Η ζωή του θα ήταν απείρως ευκολότερη αν μπορούσε να την αφήσει ήσυχη.
Σεξ & εξουσία. Κατάχρηση δύναμης και κακοποίηση. Παιδική σύγχυση VS διαστροφική εξουσία.
Τι θεωρείται ανάρμοστη ή προσβλητική συμπεριφορά ανάμεσα σε μια παράταιρη 15χρονη έφηβη σε οικοτροφείο και τον αρκετά μεγαλύτερό της καθηγητή της; Γιατί τόσο επιφανείς άντρες εκμεταλλεύονται ασυλλόγιστα την ισχύ της θέσης τους για να υποτάξουν νεαρές γυναίκες; Ποια συμφέροντα εξυπηρετούνται με τη διατήρηση αυτής της κατάστασης ανημπόριας;
Τα θύματα του κινήματος #MeToo αμφισβητούνται και θεωρείται ότι προκαλούσαν. Επαίσχυντες αντιλήψεις! Όσοι έχουν υποστεί κακοποίηση και το καταγγέλλουν, ζουν ξανά και ξανά τον εφιάλτη τους, κάθε φορά που λένε την ιστορία τους. Χρειάζεται δύναμη.
Κατακριτέα η θωπεία;
Η κοινωνία πάντα θα είναι κατά βάση πουριτανική, αλλά σε καμία περίπτωση, όσο ώριμη κι αν είναι μια 15χρονη, όσο κι αν ξέρει τι κάνει, δεν πρέπει να αφήνεται έρμαιο σε κάποιον γηραιότερο-θηρευτή, που ξέρει ακριβώς πώς να την κουμαντάρει.
Η Βανέσα δεν είναι νυμφοΛολίτα. Πρόκειται μια συνειδητοποιημένη, απομονωμένη, κορασίδα που αγνοεί τις κοινωνικές συμβάσεις, επισκέπτεται κατ’ οίκον τον καθηγητή και κάνει πίσω… Ένα μοναχικό παιδί, που αποζητά την προσοχή, σε μια περίοδο που όλα αποκτούν διαφορετική σημασία μέσα από το πρίσμα των εύθραυστων, συσσωρευμένων ή αποσιωπούμενων συναισθημάτων της εφηβικής επανάστασης. Και όταν το πιο κοντινό της άτομο στο οικοτροφείο θεωρείται μάλλον η πρώην συγκάτοικος και φίλη Τζένι, με την οποία πλέον δεν έχουν επαφή.
Η γραφή της Russell είναι σύγχρονη, ανάλαφρη, οι χαρακτήρες της καλά σκιαγραφημένοι, ολοκληρωμένοι, μα κάπου προβλέψιμοι. Το θέμα δεν είναι πρωτότυπο αλλά χειρίζεται πολύ έξυπνα, χωρίς μελοδράματα, φωτίζοντας όλα τα λάθος πράγματα που είναι δυνατόν να συμβούν, υπό την οπτική μάτια του θύματος. Ο υπόγειος παλμός και η υπαρξιακή διάθεση χαρακτηρίζουν το σύνολο του έργου. Βρήκα εξαιρετικές τις κολακείες του Στρέιν, ξεκινώντας εξωτερικά για να καταλήξουν πνευματικά. Η συστολή του, η σαγηνευτική αθωότητα και τρωτότητα που εκπέμπει, οι φιλοφρονήσεις, το αργόσυρτο φλερτ, τα ραβασάκια, δε θα άφηναν πολλές ασυγκίνητες. Η ιστορία ρέει αρκετά καλά, ιδιαίτερα στο πρώτο μισό του βιβλίου. Ίσως μου έλειψε κάποια αιχμηρότητα στις λεπτομέρειες. Προσωπικά, δεν θα ήθελα τη Βανέσα τόσο παθητική. Και η δικαίωση όφειλε να είναι καλύτερη. Συστήνεται για σκεπτόμενους αναγνώστες, κρύβει πολυεπίπεδα μηνύματα. Αναρωτηθείτε για την ελλιπή ενημέρωση -ειδικά στα κορίτσια- περί αγάπης και σεξουαλικής εκμετάλλευσης.
Όσο και να κρυφτείς, η αλήθεια πάντα θα σε βρίσκει.
Μάλλον η επιτυχία του βιβλίου είναι πόσο έντονο θυμό μου άφησε. Θυμό για τον χειριστικό ενήλικα που εκμεταλλεύεται, ενίοτε απειλεί κεκαλυμμένα και μάλιστα ενοχοποιεί ένα σχεδόν παιδί. Νεύρα για το σχολικό περιβάλλον που επιλέγει πάντα την τακτική των “στραβών ματιών”, πιστεύοντας (τι βολικό!) την πιο ανώδυνη εκδοχή, όσο σουρεαλιστική κι αν δείχνει. Ένιωσα έξαλλη με όσους ανάγκασαν μια έφηβη να ανοιχτεί για κάτι τόσο προσωπικό μπροστά σε κοινό, έτοιμο να την κρίνει χωρίς κανένα δικαίωμα, δίχως λογική. Παραλογισμό για τους γονείς της που δεν στάθηκαν στο πλάι της Βανέσα, μέχρι την έσχατη τιμωρία. Και βασικότερα, αγανάκτηση για το ότι όλα αυτά συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας.
2020…
Καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ.
Καληνύχτα…
Σκοτεινή μου Βανέσα
Σκοτεινή μου Βανέσα
Περίληψη:
ΕΙΧΕ ΑΠΛΩΣ ΤΗΝ ΑΤΥΧΙΑ ΝΑ ΜΕ ΕΡΩΤΕΥΤΕΙ.
ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕ ΣΑΝ ΤΕΡΑΣ.
Η Βανέσα Γουάι ήταν δεκαπέντε ετών όταν τα έφτιαξε με τον καθηγητή της των αγγλικών. Τώρα, στα τριάντα δύο της, κι ενώ το κίνημα του #MeToo ξεσκεπάζει το ένα μετά το άλλο τα σεξουαλικά εγκλήματα πανίσχυρων ανδρών, μια άλλη παλιά μαθήτρια του Τζέικομπ Στρέιν τον κατηγορεί για σεξουαλική κακοποίηση. Η Βανέσα ακούει συγκλονισμένη το νέο. Πιστεύει ακόμη πως η δική της σχέση με τον Στρέιν δεν ήταν κακοποίηση, αλλά έρωτας. Είναι σίγουρη γι’ αυτό. Μπορεί τώρα να απορρίψει την πρώτη της αγάπη χωρίς να απορρίψει τον ίδιο τον έφηβο εαυτό της; Να δεχτεί πως ο άντρας που την καθόρισε ήταν κάτι άλλο από αυτό που πίστευε ως τώρα; Και πως ίσως η ίδια δεν ήταν ο μεγάλος έρωτας της ζωής του, αλλά ένα από τα πολλά θύματά του;
Ένα προκλητικό, εθιστικό βιβλίο για τη μνήμη και το τραύμα, την έξαψη της εφηβείας και τις λεπτές γραμμές ανάμεσα στη συναίνεση, τη συνενοχή και τη θυματοποίηση. Ένα βιβλίο-δυναμίτης, που δίκαια ειπώθηκε ότι χαρακτηρίζει μια ολόκληρη εποχή.
Στοιχεία βιβλίου
Τίτλος: Σκοτεινή μου Βανέσα (My dark Vanessa)
Συγγραφέας: Kate Elizabeth Russell
Εκδόσεις: Ψυχογιός
ISBN: 9786180135480
Σελίδες: 480
Προτεινόμενη ηλικία: 18+
Ημερομηνία έκδοσης: 24/09/2020
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
