Συνέντευξη – Ντιάνα Καλαϊτζίδη
Σήμερα, στους Θεματοφύλακες Λόγω Τεχνών, φιλοξενούμε τη φιλόλογο και μεταφράστρια Ντιάνα Καλαϊτζίδη, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Το όνομά μου είναι». Πρόκειται για μια ανθολογία ρωσικών ποιημάτων που έχει μεταφράσει.
Συνέντευξη
Ρωτάει η Αγγελίνα Παπαθανασίου
Καλησπέρα σας, κυρία Καλαϊτζίδη. Σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη που μας παραχωρείτε. Ποια ήταν η αφορμή για να μεταφράσετε τα ποιήματα και να μας γνωρίσετε τις πέντε σπουδαίες Ρωσίδες ποιήτριες; Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν αυτό το εγχείρημα;
Ντ.Κ.: Ευχαριστώ για την πρόσκληση.
Αφορμή στάθηκε η έρευνα που διενήργησα στο πλαίσιο των σπουδών μου στη δημιουργική γραφή, η οποία αφορούσε την πρόσληψη και την απήχηση της ρωσικής ποίησης στην Ελλάδα. Έπειτα με παρακίνησε ο καθηγητής μου, ο Νίκος Μαθιουδάκης, να εστιάσω στις γυναίκες δημιουργούς. Δεν ήξερα τι θα συναντήσω. Θα μπορούσα να ισχυριστώ πως ήταν εύκολο και δύσκολο ταυτόχρονα. Ως γυναίκα, μου είναι εύκολο να ταυτιστώ με τη γυναίκα-ποιήτρια, να καταλάβω το συναίσθημα που θέλει να μεταφέρει. Τα πραγματολογικά στοιχεία επίσης είναι κάτι που με λίγη προσπάθεια μπορούν να διερευνηθούν. Το δύσκολο για μένα ήταν να βρεθεί η ισορροπία, τα ισοδύναμα στις ποιητικές, συντακτικές, σημασιολογικές και πραγματολογικές δομές των δυο γλωσσών. Ακόμη δεν είμαι σίγουρη αν τα βρήκα.
Να φανταστώ ότι το χρονικό διάστημα που απαιτήθηκε για να ολοκληρωθεί αυτή η προσπάθεια ήταν μεγάλο σε διάρκεια, κοπιαστικό, αλλά ταυτόχρονα υπέροχο;
Ντ.Κ.: Μπορώ να πω ότι τα δούλευα περίπου έναν χρόνο. Αρχικά η διαδικασία έμοιαζε με παιχνίδι λέξεων, στην πορεία όμως, καθώς εμβάθυνα, αντιλαμβανόμουν πόσο περίπλοκη και απαιτητική είναι η δουλειά του μεταφραστή. Μετά από την πρώτη μεταφραστική προσέγγιση ακολούθησαν μήνες αναθεωρήσεων, ενίοτε ριζικών αλλαγών και διλημμάτων, κάποια από τα οποία μέσα μου δεν έχουν λυθεί ακόμη. Η έντυπη μορφή των μεταφρασμάτων δεν είναι πάντα και η τελική.
Μέσα από τα ποιήματα ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πολλά για την εποχή, τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Υπήρχαν τρομερές έμφυλες ανισότητες. Υπάρχουν, εκτός από ποιήτριες, σπουδαίες γυναικείες πένες που έγραψαν μυθιστορήματα, διηγήματα και δεν είναι γνωστές στο ευρύ κοινό;
Ντ.Κ.: Σας ευχαριστώ για την εύστοχη παρατήρηση-ερώτηση. Ακριβώς αυτό επιχείρησα να διερευνήσω: ποια ήταν η θέση της γυναίκας στη Ρωσία στο μεταίχμιο του 19ου με τον 20ό αιώνα. Το ορόσημο για τα δικαιώματα της γυναίκας στη Ρωσία θεωρείται η ίδρυση της λέσχης γυναικών στην Αγία Πετρούπολη το 1859, η οποία βάζει στόχο την καταπολέμηση του γυναικείου αναλφαβητισμού. Ως αποτέλεσμα της δράσης τους, οι γυναίκες στη Ρωσία όχι μόνο αρχίζουν να συμμετέχουν ενεργά στη δημόσια ζωή, αλλά και να εμφανίζεται ολόκληρη πλειάδα συγγραφέων και ποιητριών, σάμπως περίμεναν το πράσινο φως! Είναι μοναδική στο είδος της η ένταση, η ορμή και η παραγωγικότητα της εποχής του Αργυρού Αιώνα εν γένει.
Αναφορικά με άγνωστα ρωσικά έργα, αν και δεν έχω επεκτείνει την έρευνά μου στα πεζογραφήματα, είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν ακόμα πολλά ανεξερεύνητα πεδία, ιδιαίτερα στη γυναικεία γραφή. Έχω την εντύπωση ότι η δυτικοευρωπαϊκή γραμματεία είναι πιο γνώριμη στον Έλληνα αναγνώστη, όχι τόσο η ρωσική.
Διαβάστε την άποψή μας για το βιβλίο: Το όνομά μου είναι
Διαβάζοντας το βιογραφικό σας για τις σπουδές σας στη Δημιουργική Γραφή στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, θα εκμεταλλευτώ την ευκαιρία για να έχω την άποψή σας πάνω στη δημιουργική γραφή. Συγγραφέας γεννιέται κανείς ή γίνεται στην πορεία ακολουθώντας κάποιες τεχνικές;
Ντ.Κ.: Η ιστορία της λογοτεχνίας μας έχει διδάξει πως το ένα δεν νοείται χωρίς το άλλο. Προσωπικά πιστεύω στη σκληρή δουλειά και προσευχή. Το ταλέντο από μόνο του, χωρίς πολύωρη κοπιαστική εργασία, παραμένει ένα ακατέργαστο διαμάντι.
Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά/μεταφραστικά σας σχέδια; Υπάρχει κάτι που μπορεί να ανακοινωθεί;
Ντ.Κ.: Αρχικά είχα στο μυαλό μου να συνεχίσω τις μεταφράσεις της ποίησης μεταγενέστερης περιόδου, ποιητών-θυμάτων των σταλινικών διώξεων. Όμως δεν είχα αναλογιστεί τις δυσκολίες. Σε κάθε βήμα, σε κάθε λέξη, σε κάθε κόμμα ακόμα, ο μεταφραστής είναι υποχρεωμένος να κάνει διεξοδική έρευνα, ώστε να φτάσει στην αλήθεια και να βρει «τι ήθελε να πει ο ποιητής». Φανταστείτε πόσο δύσκολο να επιτευχθεί αυτό με τους δημιουργούς που λόγω λογοκρισίας έκρυβαν τις αλήθειες στους στίχους τους. Όπως η σύνθεση του ποιητικού λόγου, έτσι και η απόδοσή του σε άλλη γλώσσα είναι μια διαδικασία δημιουργική, αλλά και επίπονη ταυτόχρονα. Δεν είμαι σίγουρη ότι είμαι έτοιμη να διανύσω αυτόν τον δύσβατο δρόμο.
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη συνέντευξη, θα θέλατε να πείτε κάτι στους αναγνώστες μας;
Ντ.Κ.: Να προτρέψω να διαβάζουν ποίηση – την τελειότερη των τεχνών.
Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας και σας εύχομαι καλή δημιουργική συνέχεια.
Ντ.Κ.: Σας ευχαριστώ θερμά. Αντεύχομαι τα καλύτερα.
Συνέντευξη – Ντιάνα Καλαϊτζίδη
Υποστηρίξτε το blog μας με μία δωρεά, πατώντας εδώ
